Schrijver en KIJK-columnist Ronald Giphart over de romantische liefde als culturele uitvinding.

“Waarom schrijf jij toch altijd zo technisch over seksualiteit?” vroeg een mooie mevrouw me laatst, over mijn columns in KIJK. “Ik mis de romantiek. Liefde is voornamelijk romantisch, maar daar hoor ik jou nooit over.”

Ik pruttelde tegen dat sommige wetenschappers denken dat ‘romantische liefde’ een culturele uitvinding is, die nog niet zo heel erg lang bestaat. Het begrip kwam volgens hen opborrelen na de komst van de landbouw, zo’n tienduizend jaar geleden. Daarvoor zwieren onze voorouders in groepen van 150 over de savanne, daarna stichtte men leefgemeenschappen van vaak duizenden personen. En vanaf dat moment werd het – veel meer dan in de 2 miljoen jaar daarvoor – belangrijk dat liefdeskoppels decennia lang zouden klitten.

Oermensen hadden geen bezit, dus bij een scheiding hoefden er geen oeradvocaten te worden ingehuurd. Landbouwers moesten daarentegen landerijen en gedomesticeerde beesten verdelen als de liefde voorbij was. Zoals de etholoog Helen Fischer schreef: “Geen van de geliefden kon even de helft van het graan oppakken om naar elders te verhuizen.”

Het was dus belangrijk om iets extra’s aan ‘liefde’ toe te voegen: de gedachte dat een verhouding ‘voor eeuwig’ was. Dat had er ook mee te maken dat modernere samenlevingen zo groot waren dat ook de keuze veel groter was. Onze oerouders konden kiezen uit grofweg tien potentiële geliefden; wij uit honderden, zo niet duizenden.

Om de binding tussen partners te versterken, zijn er sinds de landbouwrevolutie plechtige rituelen ontstaan. Bij het aangaan van een liefdesrelatie is er altijd het gevaar te worden bedrogen. Degene op wie je verliefd bent, mag dan verliefderig terugdoen en jou ‘de allerleukste van de hele wereld’ noemen, maar hij of zij zou dat ook tegen een ander kunnen fluisteren. Een manier om elkaar liefde te beloven, is elkaar dingen te geven, en dan geen prullaria of zaken die makkelijk kunnen worden doorgegeven aan een ander. Zo is het romantische ritueel van ‘de ring’ ontstaan. Mensen investeren in een duur cadeau, dat alleen in een exclusieve relatie betekenis heeft.

Ik las de mooie mevrouw uit de eerste alinea deze column voor. “Zie je, daar ga je weer”, zei ze zuchtend. “Weer een technisch verhaal. En toch vind ik hem erg mooi, de ring die je mij ooit hebt gegeven.” Ze keek naar haar hand, boog zich naar me toe en kuste me. Onze romantische liefde is voor eeuwig.

Ronald Giphart staat met zijn column in elk nummer van KIJK. Deze tekst werd eerder gepubliceerd in KIJK 7/2015. Deze editie is hier nog online te bestellen voor 3,95 euro.