De Amerikaanse staat New York staat vanaf nu ook alternatieven voor begraven, cremeren en je lichaam doneren aan de wetenschap toe. Welke opties zijn er dan nog meer?

Op dit moment zijn er in Nederland vier vormen van lijkbezorging: begraven, cremeren, het lichaam doneren aan de wetenschap en het zeemansgraf. Maar erg duurzaam zijn deze opties niet. Zo stoot een gemiddelde crematieoven ongeveer 200 kilo CO₂ per persoon uit. Desondanks is cremeren in een aantal opzichten duurzamer dan begraven. Wie zich laat begraven, neemt de kist mee en houdt land bezet. Wie ook nog een massief witmarmeren plaat uit India laat overkomen om op een graf te plaatsen, voegt daar nog heel wat CO₂-uitstoot aan toe.

Lees ook:

• Vijf keer vernieuwend vertrekken
• Menselijke compost: duurzame lijkbezorging?
• ‘Doodskist geeft nieuw leven’

Composteren

Daarom doen steeds meer landen onderzoek naar duurzamere manieren van lijkbezorging. Composteren is er daar een van. Een groot verschil met begraven is dat composteren boven de grond plaatsvindt. Een traditioneel graf is vaak 1 tot 3 meter diep. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, krioelen daar geen wormen en kevers rondom kist en lichaam; op deze diepte is er te weinig zuurstof en nauwelijks bodemleven. Het afbraakproces verloopt daardoor traag. Pas na zo’n tien jaar is een lichaam helemaal verteerd en blijft een skelet over; de botten vergaan pas na twintig of vijfentwintig jaar.

Bij composteren gaat dat veel sneller. Bij de zogeheten Belgische methode (er zijn er meerdere) wordt het lichaam in een natuurlijke stof gewikkeld en op een matras van koolstofrijk materiaal gelegd, bijvoorbeeld houtsnippers, stukjes klei en stro. Daarna wordt het bedekt met compost en vochtig gemaakt. Vervolgens doen micro-organismen, zoals bacteriën en schimmels, hun werk.

Na een proces van zo’n drie maanden zijn alle zachte delen van het lichaam al vergaan en blijven schone botten over. De compost wordt gezeefd om metalen – uit bijvoorbeeld tandvullingen en kunstheupen – eruit te filteren. De botten worden vermalen tot poeder en door de compost gemengd. In de negen maanden daarna wordt de composthoop met rust gelaten. In die periode composteren ook de botresten. Als de schimmels en de bacteriën bijna al het organische materiaal hebben gerecycled, blijft er iets over dat humus heet.

In tweestrijd

Het Amerikaanse bedrijf Recompose is de eerste aanbieder van deze zelfbenoemde ‘ecologische doodszorg’. Sinds mei 2020 is het composteren in de Amerikaanse staat Washington toegestaan. Al snel volgden Colorado en Oregon, en later ook Vermont en Californië. En sinds kort is deze vorm van lijkbezorging ook in New York gepermitteerd.

De New Yorkse gouverneur Kathy Hochul vond het overigens niet makkelijk om de knoop door te hakken. Haar katholieke wortels beïnvloedden haar politieke visie, zo schrijft The Guardian. Bovendien had de New York State Catholic Conference aanhangers van de kerk aangemoedigd druk uit te oefenen op Hochul om haar veto uit te spreken. “Een proces dat geschikt is om groentesnippers terug te geven aan de aarde is niet noodzakelijkerwijs geschikt voor het menselijk lichaam,” zei Dennis Poust, uitvoerend directeur van de organisatie, in een verklaring.

Resomeren

Naast composteren bestaat ook nog de mogelijkheid om een lichaam te laten resomeren. Bij deze techniek lost het lichaam van een overledene op in een verwarmde vloeistof waaraan kaliumhydroxide is toegevoegd. Daardoor lossen de zachte delen van het lichaam op: ze ‘verzepen’. Na ongeveer een tot anderhalf uur resten slechts brosse botten en het gebit. Als die zijn vermalen, blijft er poeder over. Resomeren is in een aantal Canadese, Mexicaanse, Amerikaanse en Australische deelstaten wettelijk toegestaan, evenals in Schotland en Zuid-Afrika.

In Nederland is deze manier van lijkbezorging pas toegestaan na een wetswijziging. In mei 2020 kwam een adviesorgaan van de regering, de Gezondheidsraad, met een advies over de mogelijke aanpassing van de Wet op de lijkbezorging. Composteren ging de raad nog te ver; daar is nog te weinig informatie over beschikbaar. Maar over resomeren oordeelde de raad wel positief. Eind 2020 werd bekend dat het kabinet dit positieve advies volgt en een wetsvoorstel voorbereidt.

Dat voorstel zou in de eerste helft van 2021 aan de Tweede Kamer worden voorgelegd, maar is nu verplaatst naar de eerste helft van 2024, “omdat besluitvorming over financiering nog moet plaatsvinden”, aldus minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties). Als de Tweede Kamer ermee instemt, krijgen Nederlanders de mogelijkheid om hun lichaam na hun overlijden in een chemisch bad te laten oplossen.

Bronnen: The Guardian, KIJK 2/2021

Beeld: Allan Thornton/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!