Hoe konden IS en Al Qaida ontstaan? Dat vertelt Joby Warrick in het vlot lezende boek Zwarte vlaggen.

Twee weken voor de inval in Irak vraagt de CIA president Bush van de Verenigde Staten of ze een kamp van extremistische moslims mogen aanvallen aan de Iraanse grens in Irak. In dat kamp bevindt zich Abu Musab al-Zarqawi, een tot dan toe niet al te bekende terrorist, die voor Al Qaida werkt. Bush geeft geen toestemming: de invasie staat voor de deur. Twee weken later, na de inval, blijkt Zarqawi verdwenen.

Zwarte vlaggen beschrijft de zwartste bladzijden van onze huidige geschiedenis: de opkomst van de nietsontziende terreurmachines in het Midden-Oosten, Al Qaida en IS. Op basis van honderden interviews met betrokkenen schetst Washington Post-journalist Joby Warrick het ontstaan van het moderne kalifaat in Irak en Syrië.

Daaruit blijkt hoe alle missers van president George W. Bush vanaf 2003 – de inval in Irak zelf, het gebrek aan organisatie van de bezettingsmacht en het ontslag van alle getrouwen van Saddam Hoessein, waardoor het burgerlijke bestuur direct ophield te bestaan – terroristen als Osama bin Laden en zijn latere rivaal Abu Musab al-Zarqawi in de kaart speelden.

Geen brave moslim

Warrick beschrijft de opkomst van IS aan de hand van het leven van de Jordaanse Abu Musab al-Zarqawi. Als jongeling geen makkelijke zoon, en zeker geen brave moslim: hij dronk, hij vocht en hij stal. Zijn moeder was blij dat hij zich bekeerde tot de islam. Zarqawi maakte binnen Al Qaida naam met een serie zorgvuldig geplande bomaanslagen op hotels in Amman, november 2005.

Een van de zelfmoordterroristen blies zichzelf op een islamistisch bruiloftsfeest op. 67 gasten stierven ter plekke, waaronder veel vrouwen en kinderen. Voor Zarqawi was dat geen vergissing: alleen de door Al Qaida aanbeden Islam diende te worden geëerbiedigd. Drie jaar later weet hij de burgeroorlog in Irak weer op te stoken met een bomaanslag op een historische, Sjiitische moskee in Samara.

Al Qaida gematigd?

Zwarte vlaggen leest vlot; Warrick verstaat de kunst een verhaal te vertellen. Alsof je aanwezig bent bij de verhoren in de zwaarbewaakte gevangenis van Amman, of aan tafel zit bij CIA-agenten in het hoofdkwartier, in Langley, Virginia.

Meest opmerkelijk is de transitie die je als lezer zelf ondergaat: op een gegeven moment beschouw je ‘Al Qaida’ als ‘gematigde terroristen’. Alsof er zoiets bestaat als een gematigde terrorist.

Vrolijk word je hier niet van. Het boek is wel een aanrader voor wie begrijpen wil wat er in het Midden-Oosten aan de hand is. Aan oplossingen of voorspellingen doet het boek terecht niet. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

**** | € 21,99 (paperback) of € 11,99 (ebook)

Tekst: Tonie Broekhuijsen