Een volle buik na de maaltijd, stress op het werk en een slaperig gevoel ’s avonds laat. Al deze processen worden aangestuurd door hormonen in het lichaam. KIJK zet er dertien op een rij.

>>> Lees ook: Tien keer slim afgekeken van de natuur <<<

Overlevingskick

Je hoeft geen stuntman te zijn, om ‘m te herkennen: de adrenalinekick. Adrenaline veroorzaakt de vlucht- of vechtreactie. Beland je in een gevaarlijke of spannende situatie, dan maakt je lichaam grote hoeveelheden van dit stofje vrij en zet het je zintuigen op scherp. Je spieren krijgen een boost, je hersenen werken sneller en je voelt minder pijn. Daardoor kun je beter op de situatie inspelen en wordt de kans dat je overleeft groter.

Natuurlijke rem

Zit je bommetje vol na een flinke maaltijd? Dan heeft leptine goed zijn werk gedaan. Dit hormoon wordt aangemaakt door je vetcellen en vertelt je hersenen dat je genoeg hebt gegeten. Hoe meer vetcellen, hoe meer leptine je lijf aanmaakt en hoe eerder je het gevoel krijgt dat je vol zit. Behalve als je lichaam te veel leptine aanmaakt. Dan worden je hersenen er ongevoelig voor. Resultaat: je blijft eten.

Broodnodig

Glucose is een belangrijke brandstof voor het lichaam. Het zit in koolhydraten, zoals in brood en pasta, en geeft lichaamscellen de energie om hun werk te doen. Het hormoon insuline zorgt er vervolgens voor dat de glucose door de cellen wordt opgenomen. Bij mensen met diabetes (suikerziekte) gaat dat laatste mis. De lichaamscellen zijn ongevoelig voor insuline en nemen dus geen glucose op. Hierdoor kunnen bloedvaten en zenuwen beschadigd raken.

Suikervoorraad

Na de maaltijd slaan cellen in de lever de glucose op in de vorm van lange suikerketens: glycogeen. Deze suikervoorraad kan het lichaam weer raadplegen als de bloedspiegel te diep daalt. Het hormoon glucagon breekt in dat geval het glycogeen af tot losse glucosemoleculen die terecht komen in het bloed. Ook dit gaat bij diabetespatiënten vaak fout; vandaar dat ze naast insuline ook glucagon kunnen toedienen via een spuitje.

All you need is… oxytocine

Bij een knuffel of een zoen gebeurt iets fijns: het hormoon oxytocine piekt in je hersenen. Dit stofje speelt in op het beloningssysteem in het lichaam en zorgt voor een ontspannen en veilig gevoel. Niet gek dus dat oxytocine in de volksmond vaak het knuffelhormoon wordt genoemd. Het speelt ook een rol bij liefdesverdriet: doordat het brein na scheiding minder oxytocine aanmaakt, ontstaan er ontwenningsverschijnselen.

Baard in de keel

Testosteron is het mannenhormoon pur sang. Vooral in de pubertijd zet het in een jongenslichaam nogal wat verandering in gang. De stem wordt lager, de lichaamsbeharing neemt toe en de spieren gaan zich verder ontwikkelen. Testosteron speelt ook een belangrijke rol in het libido en geeft talgproductie van de huid een boost. Dat laatste is vaak geen onverdeeld genoegen: veel pubers krijgen last van vervelende jeugdpuistjes.

De oe-groep

Oestrogeen is de verzamelnaam van de drie belangrijkste vrouwelijke hormonen: oestriol, oestradiol en oestron. Van die drie is oestradiol de bekendste. Oestradiol is het primaire geslachtshormoon voor vrouwen en zorgt ervoor dat de vrouwelijke geslachtsorganen zich ontwikkelen. Oestriol speelt ook een belangrijke rol bij zwangerschap, terwijl oestron gewoon overal in het lichaam voorkomt. Hoewel oestrogenen vrouwenhormonen zijn, komen ze ook in mannen voor – zij het in mindere mate.

Langer fietsen

Voor duursporters is één ding cruciaal: hun uithoudingsvermogen. En dus zijn bijvoorbeeld wielrenners gebaat bij flink wat zuurstof. Want hoe meer zuurstof er in je lichaam zit, hoe langer je het volhoudt op de fiets. Zuurstof gaat door je lichaam via rode bloedcellen, die op hun beurt worden aangemaakt door beenmerg. Het hormoon erytropoëtine geeft daar opdracht toe. Vandaar dat wielrenners jarenlang erytropoëtine (epo) gebruikten als doping.

Hoge nood

Voor ons lichaam is het van belang dat de water- en zoutniveaus perfect op peil blijven. Houden we te weinig vocht vast, dan gaat er een seintje naar de nieren om minder water uit te scheiden. Deze waterresorptie wordt in gang gezet door het antidiuretisch hormoon dat wordt aangemaakt in de hersenen. Het tegenovergestelde effect van dit hormoon is goed merkbaar als je een alcoholisch drankje hebt genuttigd. Alcohol gooit de rem op de aanmaak van ADH. Het gevolg: je moet ontzettend nodig plassen.

Stresskip

Bij stress stroomt er een flinke dosis cortisol door je lijf, het stresshormoon bij uitstek. Het zorgt ervoor dat je lichaam in zulke situaties de focus legt op primaire behoeften. Tegelijkertijd wordt het immuunsysteem stilgelegd en komt je spijsvertering op een laag pitje te staan. Op zichzelf kan dat geen kwaad, zolang het cortisolniveau weer daalt. Zo niet, dan kun je op langere termijn allerlei lichamelijke klachten krijgen.

Slaap kindje, slaap

De meeste mensen krijgen ’s avonds als het donker wordt op een zeker moment slaap. Het stofje melatonine stuurt je als het ware naar bed. Dit slaaphormoon wordt aangemaakt in de pijnappelklier en regelt je dag- en nachtritme. Na zonsondergang maakt deze klier meer melatonine aan en dwingt je eigenlijk om te gaan slapen. Zodat je er de volgende dag weer fris en fruitig tegenaan kunt.

Smeltend geluk

Sommige mensen zijn dol op chocola en daar kunnen ze niks aan doen. Chocola zit namelijk vol met tryptofaan, een eiwit dat een belangrijke rol speelt in de productie van serotonine. Dit hormoon komt vrij in de hersenen en heeft invloed op je stemming (en ook je eetlust, slaap, temperatuurregulatie, leervermogen, geheugen en libido). Weet je meteen waarom serotonine ook wel het gelukshormoon wordt genoemd.

Zuigeling

Prolactine komt in kleine hoeveelheden voor bij zowel mannen als vrouwen. Maar raakt een vrouw zwanger, dan schiet de aanmaak van dit hormoon de lucht in. Samen met oestrogeen en progesteron vervult het een belangrijke rol in de melkproductie: het stimuleert de aanmaak van melkklieren en kanaaltjes in het borstweefsel. Als de kleine eenmaal geboren is, houdt de prolactineproductie aan zolang de moeder borstvoeding geeft. Iedere keer dat de baby aan de borst hangt piekt prolactine in de hersenen om de melkvoorraad aan te vullen.

Tekst: Annelies Bes, Redactie KIJK

Bronnen: Diabetesfonds, Know How-special De 10

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!