Soms moet iets even sudderen voordat de wereld er klaar voor is. Neem bijvoorbeeld deze doorbraak op geneeskundig gebied die, om het heel voorzichtig uit te drukken, niet meteen een warm onthaal kreeg.

Wie?

Ignaz Semmelweis (1818-1865).

Wat was zijn idee?

Handen wassen voor het assisteren bij een bevalling.

Hoe ontstond dat idee?

In 1847 kreeg de Hongaarse arts Ignaz Semmelweis een baan op de kraamafdeling van een ziekenhuis in Wenen. Daar ontdekte hij dat onder de handen van artsen en medische studenten 13 tot 18 procent van de vrouwen na de bevalling overleed aan kraamvrouwenkoorts, tegenover slechts 2 procent bij de vroedvrouw. Hij kon maar één duidelijk verschil bedenken: de artsen en hun studenten hadden vaak in lijken staan wroeten voordat ze naar de kraamafdeling kwamen. Semmelweis liet artsen en studenten hun handen wassen, waarna ook bij hen het aantal sterfgevallen op 2 procent kwam. Door instrumenten te wassen daalde het zelfs tot 1 procent.

Hoe reageerde de omgeving?

Velen vonden het idee krankzinnig. De handen van een arts brachten genezing, géén ziektes. Dat er bacteriën bestonden die via wonden infecties over konden brengen, was nog volledig onbekend. De baas van Semmelweis opperde dat de spectaculaire daling van kraamvrouwenkoorts te danken was aan het nieuwe ventilatiesysteem in het ziekenhuis. Semmelweis had een groepje medestanders, maar dat was niet genoeg. In 1849 werd zijn contract niet verlengd en kreeg hij een simpelere functie aangeboden.

Eind goed, al goed?

Niet voor Semmelweis. Hij ging als arts aan de slag in Boedapest, waar de sterftecijfers door zijn hygiëne-regime ook spectaculair daalden, maar hij raakte steeds meer verbitterd over alle scepsis. Hij viel uit tegen werknemers die hun handen niet wasten, begon andere artsen in brieven voor moordenaars uit te maken, kreeg een mentale inzinking en overleed op 47-jarige leeftijd in een psychiatrische kliniek. Pas twee decennia later werd erkend dat hij op het goede spoor zat, toen dankzij onderzoekers als Louis Pasteur meer duidelijk werd over ziekmakende bacteriën.

Dit is een voorbeeld uit het kaderverhaal ‘Zo’n gek idee nog niet’ te vinden in KIJK 3/2020, waarin nog meer medische doorbraken worden besproken. De editie ligt in de winkel vanaf 20 februari tot en met 18 maart.

Meer informatie:

• Eos Wetenschap: Dokters, was uw handen!
• BBC News: How one man saved a generation of premature babies
• Trouw: Waagstukjes in de kliniek

Tekst: Anouk Broersma

Openingsbeeld: iStock/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!