De meeste samenzweringen zijn niet waar, omdat anders vroeg of laat altijd wel iemand het grote geheim zou verklappen. Dat heeft de Britse wetenschapper David Grimes van de Universiteit van Oxford berekend.
Wetenschappers zouden massaal verzwijgen dat de maanlanding nep is en dat vaccins autisme veroorzaken, en de klimaatverandering hebben ze verzonnen. Ook zouden ze al een geneesmiddel voor kanker hebben gevonden, maar dit achter slot en grendel bewaren om intussen geld te verdienen aan gebrekkige maar lucratieve kankertherapieën. Het is slechts een greep uit de samenzweringen die rondgaan op onder meer Facebook.
Onhoudbaar, zegt kankeronderzoeker David Robert Grimes, die ongetwijfeld zelf weleens is bestempeld als samenzweerder. Hij onderzocht een aantal echte complotten die werden onthuld door een klokkenluider – denk aan de spionage van de Amerikaanse veiligheidsdiensten, vakkundig blootgelegd door Edward Snowden. Hij concludeerde dat klikspanen uiteindelijk elk complot zullen verpesten.
Klokkenluider
Grimes berekende op basis van de echte complotten de kans dat andere complotten uitlekken. Die scenario’s maakte hij zo gunstig mogelijk voor samenzweerders: het geheim was makkelijk te bewaren. De kans op een lek was dan ongeveer 4 op de miljoen; erg klein.
Toch heb je dan na ruim drie jaar al de eerste klokkenluider te pakken, ontdekte Grimes. Want zelfs met een kans op klikspanen van een paar op een miljoen, zijn er eenvoudigweg te veel mensen bij een complot betrokken om te voorkomen dat iemand lekt. Meer dan 400.000 mensen waren betrokken bij de maanlandingen; dat geldt ook voor klimaatverandering. Kankeronderzoekers en farmaceutische bedrijven vormen samen bijna 1 miljoen samenzweerders, dus ook daar zit na verloop van tijd vrijwel zeker een klokkenluider tussen.
Spionagepraktijken
Grimes zegt niet per se te willen aantonen dat elke samenzwering onzin is; hij gebruikte immers cijfers van échte complotten, waaronder die van lang verzwegen Amerikaanse spionagepraktijken. Maar volgens hem nadert de kans nul dat bijzonder grote complotten enig waarheidsgehalte hebben, als er na verloop van tijd nog niemand verklikt hoe de vork daadwerkelijk in de steel zit.
Uiteraard geldt: hoe minder mensen bij een samenzwering zijn betrokken, des te langer ze een geheim weten te bewaren. Daar heeft Grimes aardige rekensommetjes mee gedaan. Wil een complot minstens vijf jaar aanhouden, dan mogen er niet meer dan 2521 mensen meedoen. De houdbaarheid van tien jaar haal je waarschijnlijk alleen als er minder dan 1000 mensen in het complot zitten. Je kunt een samenzwering een eeuw overeind houden als je met 125 man bent. Enzovoorts.
Bronnen: PLOS, University of Oxford via EurekAlert!
Tekst: Ronald Veldhuizen