Onderzoekers vermoeden dat de Maya’s in Tikal mineralen kwarts en zeoliet importeerden om daarmee schadelijke stoffen uit hun drinkwater te filteren.

In het Noorden van het huidige Guatemala, midden in het regenwoud, liggen de restanten van oude Mayastad Tikal. Tikal (Tik’al), dat door de bevolking toentertijd Yax Mutal genoemd werd, was een van de grootste, bruisendste en machtigste steden van de precolumbiaanse Mayabeschaving.

Zonder rivieren of meren in de buurt, was het hebben van voldoende (drink)water voor de oude Maya’s een belangrijk punt van aandacht. Om het waardevolle goed, dat tijdens perioden van regenval in gigantische reservoirs werd opgevangen, van schadelijke stoffen te ontdoen, blijkt dat de Maya’s slimme waterzuiveringssystemen maakten. Dat deden ze met behulp van mineralen die ze kilometers verderop mijnden. Het systeem, zo schrijven de onderzoekers in vakblad Nature Scientific Reports, is een van de oudste in zijn soort.

Lees ook:

• Cacao werd waarschijnlijk 1500 jaar eerder verbouwd dan gedacht
• Verloren Mayastad ontdekt door tiener?

Waardevol goed

Waar veel oude volkeren, zoals de inheemse Noord-Amerikaanse bevolking, de Azteken, of de Inca’s, water uit heldere bronnen, rivieren, of meren konden halen, was dat voor de Maya’s in Tikal lastiger. Zij hadden, midden in de jungle, immers geen toegang tot dergelijke bronnen. Daarbij hadden ze door het moessonklimaat te maken met langdurige perioden van ernstige droogte. Regen dat er, tijdens de natte periode viel, verdween grotendeels in de poreuze grond.

Om tijdens die natte perioden zoveel mogelijk van het waardevolle goed op te vangen, bouwden de oude Maya’s in Tikal gigantische reservoirs. Door de jaarlijkse droogte, de hoeveelheid mensen die van de bassins gebruik maakten en hoelang ze dat deden – waarschijnlijk honderden jaren – was de kans op besmetting met en ophoping van schadelijke stoffen in dit waardevolle, stilstaande water helaas groot.

Reservoirs

Tikal had meerdere waterreservoirs. Onderzoekers van de Universiteit van Cincinnati vonden in een van deze reservoirs, het Corriental reservoir, twee bijzondere mineralen: kwarts en zeoliet. De stoffen werken als een soort moleculaire zeef die schadelijke micro-organismen zoals blauwalg en (gif)stoffen zoals kwik uit de omgeving, aan het water onttrekken. Moderne waterfiltersystemen maken nog steeds gebruik van de mineralen.

De mineralen komen van nature niet in het gebied voor. De onderzoekers herleidden de kwarts en zeoliet naar de Bajo de Azúcar, een goede 30 kilometer ten noordoosten van de stad en een bekende bron van schoon water. “Het was waarschijnlijk door slimme, empirische observaties dat de oude Maya’s ontdekten dat het schone water iets met dit materiaal te maken had. Daarom namen ze de moeite het mee naar Tikal te slepen”, stelt coauteur Nicholas Dunning in een persbericht.

Natuurlijke waterzuivering

“De oude Maya’s maakten dit waterfiltersysteem bijna 2000 jaar voor vergelijkbare systemen werden gebruikt in Europa. Daarmee is het een van de oudste waterzuiveringssystemen van zijn soort ter wereld”, schrijft coauteur Kenneth Barnett Tankersley.

Erg verrast is archeoloog Alexander Geurds, universitair hoofddocent aan de Universiteit Leiden en de Universiteit Oxford niet. “Bijna 10 jaar geleden vond dezelfde onderzoeksgroep, onder leiding van Vernon Scarborough, al aanwijzingen voor het gebruik van mineralogische filtratie voor zuivering van drinkwater door de inwoners van Tikal.”

Instorten van een beschaving

Vooral interessant, vindt Geurds, is hoe het onderzoek bijdraagt aan de discussie over het instorten Tikal. “Tussen 800 en 850 daalde de bevolkingsaantallen dramatisch. Tijdens deze periode verloor de stad meer dan 80 procent van haar inwoners. Wat dit nieuwe onderzoek onder meer aantoont, is dat er sprake was van een grote stijging van toxines (gifstoffen, red.) in de twee voornaamste reservoirs in het monumentale centrum van Tikal.” Hoewel de onderzoekers meerdere reservoirs onderzochten, werden de zuiverende mineralen alleen in het Corriental reservoir aangetroffen.

“De toename van giftige stoffen vindt plaats tijdens perioden van weinig neerslag. Hierdoor nemen ook blauwalg en andere schadelijke bacteriën toe. Ik vermoed dat er een oorzakelijk verband is tussen de droogte en deze consequenties voor de waterreservoirs”, aldus de archeoloog. “Het is onderdeel van de complexe puzzel van factoren die er aan bijdroegen dat de stad in minder dan een eeuw feitelijk bijna verlaten werd”, besluit Geurds.

Bronnen: Nature Scientific Reports, UC Cincinnati via EurekAlert!

Beeld: David Lentz; Tankersley et al., 2020/Scientific Reports; Liwy Grazioso Sierra

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!