De genetica heeft ons veel geleerd over aanleg, maar onze gezondheid wordt door meer bepaald dan dat. Roel Vermeulen gaat zich storten op al die andere factoren die hieraan bijdragen: het exposoom. KIJK sprak met hem.

Weten we echt nog maar zo weinig over alles wat ons ziek kan maken?

Veel minder dan we zouden willen. Van 70 procent van de ziektes weten we dat de omgeving een rol speelt, en daarvan begrijpen we ongeveer de helft. We kennen de belangrijke risicofactoren: roken, inactiviteit, luchtverontreiniging. Maar er is een groot deel dat we niet weten. En wil je aan bescherming van gezondheid doen en daarmee de kans verkleinen dat mensen ziek worden, dan moet je die andere oorzaken ook kennen.

Hoe verklaar je dat we niet alle ziektes snappen waarbij de omgeving meespeelt?

Daar is een aantal redenen voor. Het kan zijn doordat we een bepaalde stof of gedraging in onze zoektocht naar ziekteoorzaken nog niet op onze radar hebben. Dat was bijvoorbeeld lang het geval voor langdurig zitten, waarvan we nu weten dat het de kans op hart- en vaatziektes verhoogt. En weekmakers in plastic staan ook nog maar kort op de radar. Het kan daarnaast ook zijn dat we de stof of activiteit wel aanmerken als mogelijk risico, maar nooit voldoende hebben gemeten en daardoor niet goed hebben kunnen onderzoeken. En het kan zijn dat een combinatie van factoren die we ook nooit goed hebben bekeken de oorzaak is.

Hoe breng je al die interacties in kaart?

Dat kan onder meer met nieuwe technologieën, zoals sensors, en via apps op smartphones. Die laatste kunnen ons onder andere vertellen waar mensen uithangen en dus, in combinatie met andere metingen, waar ze aan blootgesteld worden. Uitlaatgassen bijvoorbeeld. We hebben steeds meer sensors voor luchtkwaliteit. Hier op De Uithof in Utrecht hangen op twintig plekken sensors voor luchtkwaliteit, en dat willen we gaan opschalen. Dat hebben we ook gedaan in een project samen met Google, waarin we street view cars hebben omgebouwd naar air view cars. Die rijden nu in de Californische stad Oakland rond.

Dit is een fragment uit het interview te vinden in KIJK 9/2018. Deze editie ligt in de winkel vanaf 23 augustus tot en met 19 september.

Meer informatie:

• Roel Vermeulen: OMICS and Environmental Health: delineation from exposure to disease
• Universiteit Utrecht – Utrecht Exposome Hub
• Algemeen Dagblad: Streetview auto’s brengen ook de luchtvervuiling in beeld

Tekst: Jop de Vrieze

De KIJK 50 jaar-special ligt in de winkel met daarin de spannendste, opmerkelijkste en grappigste verhalen uit de lange geschiedenis van het blad. Wil je deze editie liever bestellen? Dat kan ook in onze webshop.