Het RIVM vreest dat alle waterbedrijven in 2030 kampen met te weinig reserves waardoor er niet genoeg drinkwater zal zijn. Wat zijn de oplossingen?

Door de groei van de bevolking en de economie zal de vraag naar drinkwater in de toekomst toenemen. Bovendien zal Nederland door klimaatverandering vaker kampen met droge periodes waarin extra drinkwater nodig is, terwijl er dan juist minder beschikbaar is. Het RIVM voorziet dat alle tien de waterleidingbedrijven in Nederland in 2030 kampen met tekorten. Een aantal daarvan heeft daar zelfs nu al mee te maken. Dat schrijft het onderzoeksinstituut in een rapport dat afgelopen maandag werd gepubliceerd. Daarin raadt het RIVM de overheid aan om snel maatregelen te nemen en geeft daarbij een aantal suggesties. KIJK vat ze samen in zes actiepunten.

Lees ook:

• Al die regen en nog is de grond te droog, hoe kan dat?
• Watertekorten bedreigen de wereldvrede
• ‘Badspons’ zuivert grote hoeveelheden water

1. Meer water vasthouden

Het huidige watersysteem is erop gericht om zo snel mogelijk water af te voeren en daarmee overstromingen te voorkomen. Maar om in de toekomst voldoende drinkwater te garanderen, moet dat volgens het RIVM worden veranderd in een systeem dat water na natte periodes juist vasthoudt, bijvoorbeeld in waterbergingsgebieden. Dan kan het namelijk in de grond zakken en is het vervolgens tijdens warme, droge periodes beschikbaar om drinkwater van te maken.

2. Bewust watergebruik

Huishoudens moeten bewuster omgaan met drinkwater. In 2021 gebruikten Nederlanders per persoon zo’n 129 liter water per dag. In een kamerbrief uit november 2022 staat al dat dit in 2035 nog maar zo’n 100 liter moet zijn. Dit kan door gedragsverandering maar ook door waterbesparende apparatuur te installeren. Zie onderstaande tabel met waterverbruik per activiteit.

Niet alleen huishoudens moeten bewuster omgaan met water, ook grootgebruikers zoals de industrie. Het Rijk moet zorgen voor “het juiste water voor het juiste gebruik”, aldus het RIVM. Dit moet voorkomen dat er drinkwater wordt ingezet voor laagwaardig gebruik. Dat zijn toepassingen waarvoor drinkwaterkwaliteit niet strikt noodzakelijk is, bijvoorbeeld het koelen van datacenters.

3. Nieuwe winlocaties

Drinkwaterbedrijven moeten op zoek naar nieuwe locaties om water te winnen. Dat is een langdurig en complex proces, er zijn namelijk veel tegenstrijdige belangen. Zo zijn er meerdere partijen die ook aanspraak maken op het beschikbare water, bijvoorbeeld de agrarische sector, industrie en scheepvaart. De provincies en Rijkswaterstaat verlenen daarvoor de vergunningen. Daarnaast zijn er ook gebiedsbeheerders en natuurorganisaties die invloed hebben op het proces. Voordat een nieuwe locatie goedgekeurd en operationeel is, ben je jaren verder. Daarom moet er tijdig worden begonnen met het ontwikkelen van nieuwe winningen.

Naast het zoeken naar nieuwe locaties kunnen huidige installaties ook hun capaciteit vergroten, hiervoor moeten de vergunningen worden aangepast. Ook dat is een lang proces waarmee dezelfde belanghebbende partijen gemoeid zijn. Het is dus belangrijk om daar nu mee te beginnen.

Op veel van de huidige winlocaties gebruiken de installaties niet hun volledige capaciteit, bijvoorbeeld vanuit milieuoverwegingen. Volgens het RIVM kunnen die beperkingen op sommige plekken veilig worden versoepeld.

4. Water opslaan

Een aantal drinkwaterbedrijven doet het al: water opslaan in de diepe ondergrond, een proces dat diepinfiltratie heet. Water zakt tijdens natte perioden de grond in en vult daar het grondwater aan. Door deze watervoorraad zelf extra aan te vullen, is het mogelijk om het in een droge periode weer terug te winnen om er vervolgens drinkwater van te maken. Met dezelfde reden kunnen waterbedrijven in de winter de buffercapaciteit van de duinen en waterreservoirs vergroten.

5. Bronnen

Veel waterbedrijven doen het al of zijn het al van plan; inzetten op meerdere bronnen. Zo is de drinkwaterlevering minder kwetsbaar als de waterkwaliteit van één van de bronnen tijdelijk onvoldoende blijkt. De winning uit de andere bronnen kunnen dan worden opgeschroefd.

Verreweg het meeste drinkwater in Nederland wordt gewonnen uit grond- en oppervlaktewater. Het gebruik van andere bronnen kan bijdragen aan voldoende waterbeschikbaarheid, schrijft het RIVM.  Hiermee doelt het onderzoeksinstituut vooral op het gebruik van brak (zoutig) grondwater en zeewater. Verschillende waterbedrijven doen al onderzoek naar de haalbaarheid hiervan.

6. Inkopen

Sommige waterbedrijven kampen nu al met tekorten. Zij kopen daarom soms drinkwater of ruwwater (waar nog drinkwater van gemaakt moet worden) in van andere provincies, bedrijven of buurlanden. In 2020 werd zo’n 10 miljard liter ingekocht vanuit het buitenland. Het RIVM raadt aan om dit te vergroten. Ook moeten de waterbedrijven vaker aan elkaar leveren om drinkwater door heel het land te kunnen garanderen.

Actie nodig

In 2020 was er volgens het RIVM 1,32 biljoen liter drinkwater nodig en de drinkwaterbedrijven hadden samen een capaciteit van ongeveer 1,36 biljoen liter. In 2030 is er naar verwachting 1,42 biljoen liter drinkwater nodig. Veel van de geopperde oplossingen zijn ingewikkeld en kosten tijd, het onderzoeksinstituut schrijft daarom dat er snel een gezamenlijke inspanning en dialoog nodig zijn tussen drinkwaterbedrijven, provincies, de overheid, waterschappen en andere belanghebbenden.

Bronnen: RIVM, CBS, NOS

Beeld: Karolina Grabowska/Pixabay

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!