In de afgelopen decennia (en dan vooral tijdens de Koude Oorlog) zijn tientallen militaire piloten met een vliegtuig naar de vijand overgelopen. Onder hen waren deze heren.

Op 23 augustus 2023 landde de 28-jarige Rus Maksim Koezminov een Mi8-helikopter op een Oekraïens vliegveld in de regio Charkiv. In het toestel smokkelde hij reserveonderdelen voor gevechtsvliegtuigen. De NOS meldt dat de andere twee bemanningsleden zouden zijn gedood, maar dat het niet bekend is door wie.

Voorafgaand aan de actie heeft Koezminov zes maanden onderhandeld met de Oekraïense militaire inlichtingendienst. Zijn familie zou al eerder naar Oekraïne zijn gebracht. De inlichtingendienst liet deze week weten dat de helikopterpiloot een beloning van omgerekend 463.000 euro krijgt.

Hieronder lees je over zes andere ‘overvliegers’

2) Viktor Ivanovich Belenko

Als vlieger bij de Russische luchtmacht behoorde Viktor Belenko tot de elite van de USSR, de trots van de natie. Niemand had dan ook verwacht dat Belenko zou doen wat hij op 6 september 1976 deed. Tijdens een trainingsmissie in de buurt van de Siberische luchtmachtbasis Tsjoegoejevka dook de vlieger in zijn MiG-25 “Foxbat” ineens naar de boomtoppen, schakelde zijn radio uit en kachelde vervolgens zo hard mogelijk richting Japan. Viktor Belenko was overgelopen naar het Westen.

Als reden voor zijn vlucht gaf Belenko dat hij de leugens van het regime zat was. De USSR werd afgeschilderd als een aards paradijs, maar in werkelijkheid leefden de meeste burgers in bittere armoede en lag de economie in duigen. Maar desondanks bleef de Communistische Partij volhouden dat de Sovjet-Unie het beste land op aarde was. Belenko werd in 1980 Amerikaans staatsburger en trouwde met een muzieklerares uit North-Dakota, waar hij inmiddels ook weer van is gescheiden.

Lees hier een gratis long read over Belenko

3) Theo van Eijck

De Nederlandse Theo van Eijck werkte in 1964 voor de Marine Luchtvaartdienst (MLD, een onderdeel van de Koninklijke Marine) en was gestationeerd op Malta. Van Eijck was een boordwerktuigkundige met de ambitie om vlieger te worden, maar hij kwam niet door de keuring.

Uit pure frustratie en misschien om te bewijzen dat hij wel degelijk kon vliegen, stapte hij op 7 maart in een tweemotorige Grumman S-2 Tracker (een patrouillevliegtuig) en vloog naar het zuiden. Hij was aanvankelijk van plan om politiek asiel in Egypte aan te vragen, maar hij had niet genoeg brandstof aan boord om Alexandrië te bereiken. En dus werd het Libië. Van Eijck maakte een keurige landing op een vliegveldje bij Benghazi en kreeg van de Libiërs toestemming om te blijven. Maar na een jaar wilde de politiek vluchteling toch graag weer naar Nederland en aanvaarde de gevangenisstraf van een jaar. ‘We’ kregen niet alleen Van Eijck, maar zelfs de Grumman terug.

4) Munir Redfa

Op 16 augustus 1966 krijgen majoor Ran Peker en luitenant-kolonel Shmuel Shefer het sein om onmiddellijk op te stijgen. Hun Mirages jakkeren in zuidoostelijke richting. Over de boordradio hoort Peker de stem van Mordechai Hod, de bevelhebber van de Israëlische luchtmacht: “Ran, over een paar minuten zul je iets zien dat je niet neer mag schieten.”

Jaren later vertelde Peker in een interview wat er vervolgens gebeurde: “Op 6 kilometer hoogte zag ik een zilverkleurige MiG-21 die met een matige snelheid in de richting van de regio Ashdod-Ashkelon vloog.” Als blijkt dat de piloot van het toestel geen vijandige bedoelingen heeft, maakt Peker hem met gebaren duidelijk dat hij de twee Mirages moet volgen. “Ik bekeek het vliegtuig eens goed. Het had de symbolen van de Iraakse luchtmacht op zijn romp en vleugels.”

Als ze Hatzor naderen, neemt de onderschepte piloot gas terug. Hij laat het landingsgestel zakken en zet zijn toestel op de basis aan de grond. Nog diezelfde dag geeft Hod een persconferentie waarop hij bekendmaakt dat een Iraakse gevechtsvlieger met zijn MiG-21 is overgelopen. Daarbij toont hij een brief die de piloot hem eerder heeft gestuurd. De man zegt daarin dat hij niet langer bombardementen op de opstandige Koerdische gebieden in Irak wil uitvoeren en politiek asiel in Israël aanvraagt. Hij koos voor die bestemming omdat hij vreest dat een Arabisch land hem uit zal leveren aan de Iraakse machthebbers.

Die brief is een vervalsing. Niet de Iraakse piloot heeft hem geschreven, maar agenten van de Mossad, de buitenlandse inlichtingendienst van Israël. Hij moet verhullen dat de overloper allesbehalve op eigen initiatief handelde. Aan zijn vlucht is een extreem geheime operatie voorafgegaan, die nog steeds wordt gezien als een van de grootste kunststukjes die de Mossad heeft uitgehaald.

Het hele verhaal over deze operatie was te lezen in KIJK 12/2019.

5) Li Xianbin

Op 11 november 1965 vloog kapitein Li Xianbin met een tweemotorige bommenwerper, een Iljoesjin Il-28, van de Volksrepubliek China naar Taiwan. De twee andere bemanningsleden waren het daar duidelijk niet mee eens: eentje lag dood in het toestel en de derde raakte door toedoen van de piloot zwaargewond. Li kreeg als beloning 100 kilo goud en werd kolonel in de Taiwanese luchtmacht. Later emigreerde hij naar Canada.

6) Michalis Maniatakis

Tussen 1967 en 1974 had Griekenland een militaire regering, het zogeheten kolonelsbewind. Kapitein Michalis Maniatakis voelde zich daar schijnbaar niet happy bij. Op 11 september 1970 stapte hij op Kreta in een C-47 (de militaire transportversie van de Douglas DC-3) en zette koers richting de Sovjet-Unie. Een Russische jager onderschepte Maniatakis boven de Zwarte Zee en bracht hem naar een basis op de Krim. Daar vroeg de Griek politiek asiel aan.

7) Orestes Lorenzo Pérez

Deze Cubaanse majoor zette op 20 maart 1991 zijn MiG-23 neer op een vliegveld van de Amerikaanse marine op Key West, voor de kust van Florida. De Amerikanen gaven het toestel netjes terug aan de Cubanen; de piloot mocht blijven. Ruim anderhalf jaar later, op 19 december 1992, vloog Pérez met een sportvliegtuigje naar Cuba, landde op een kustweg en pikte daar zijn vrouw en twee zoontjes op. De vier wisten heelhuids Florida te bereiken en werden proud Americans.

Meer spannende verhalen over luchtvaartgeschiedenis lezen? Bestel dan onze Hoogvliegers-special! Dat kan eenvoudig met de knop hieronder.

Tekst: André Kesseler, Leo Polak, Tim Tomassen

Bronnen: NOS, KIJK 12/2019