Een nieuw algoritme moet het kunsthistorici en conservatoren makkelijker maken door röntgenbeelden van schilderijen netjes te ordenen.
Hoelang je ook tuurt naar de schilderijen van grootmeesters als Van Gogh en Vermeer, sommige dingen blijven zelfs voor het geoefende oog van kenners verborgen. Tal van geheimen gaan namelijk schuil in het schilderij, achter de zichtbare verfklodders van de o zo bekende kunstwerken.
Onderzoekers aan de Duke-universiteit en de University College in Londen ontwikkelden in samenwerking met de National Gallery een algoritme dat moet helpen ook die verborgen geheimen bloot te leggen. De bevindingen werden gepubliceerd in vakblad Science Advances.
Lees ook:
Röntgenbeelden
Een manier om ook ‘in’ een schilderij te kijken, is door middel van röntgenstraling. Daarmee kan men bijvoorbeeld onderliggende werken zien, zoals oude schetsen, maar ook het een en ander te weten komen met betrekking tot de staat van het schilderij, de techniek van de maker en restauratie.
De doordringende röntgenstralen brengen alles op hun pad in beeld. Handig, maar ook weer niet. Hoe meer verborgen lagen het schilderij heeft, hoe ‘rommeliger’ het uiteindelijke beeld namelijk wordt. Helemaal als een werk aan beide kanten beschilderd is.
De Aanbidding van het Lam Gods met de gesloten panelen. © Saint-Bavo’s Cathedral, Dominique Provost
Laag voor laag
Daar moet het AI-systeem bij helpen. Het scheidt als het ware de verschillende lagen – vastgelegd in hoge resolutie röntgenbeelden – van een schilderij. Dat moet het voor kunsthistorici en conservatoren een stuk makkelijker maken oude meesterwerken beter te begrijpen, en de juiste aanpak te bedenken voor het conserveren en restaureren van de kunststukken.
De onderzoekers testten de methode, getraind aan de hand van deep learning, op een van de werken van Jan van Eyck; een 15e-eeuwse kunstschilder die tijdens zijn leven tot een van de beste van Europa werd gerekend. Ze namen niet zomaar een stuk, maar een van zijn bekendste werken; het altaarstuk De Aanbidding van het Lam Gods.
De dubbelzijdige panelen van De Aanbidding van het Lam Gods. Zwart-witbeelden aan weerszijden zijn röntgenbeelden waarop beide kanten te zien zijn. © Saint-Bavo’s Cathedral, Dominique Provost
Meesterwerken
Het indrukwekkende kunstwerk bestaat uit twaalf panelen, waarvan er acht met scharnieren gesloten kunnen worden. Elke ‘vleugel’ van het veelluik is aan beide kanten beschilderd, zodat er open of dicht twee verschillende voorstellingen te zien zijn. Daarmee was het werk, dat in de Sint-Baafskathedraal in Gent hangt, een perfecte om het AI-systeem op te testen.
Het lukte de onderzoekers de gelaagde beelden met het algoritme in tweeën te delen – voor beide kant van elk panel. Daar hoopt het team interessante nieuwe informatie uit te halen, over het kunstwerk en over Van Eyck. In de toekomst moet de methode ook het verhaal achter andere, dergelijke schilderijen verder onthullen.
Bronnen: Science Advances, EurekAlert!
Beeld: Saint-Bavo’s Cathedral, Dominique Provost
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!