Ze zijn overal te vinden ter wereld te vinden: wijken vol immigranten, afkomstig uit dorpen. In De trek naar de stad omschrijft Doug Saunders hoe deze werken, en wat we ermee aanmoeten.
Het is een onontkoombaar, wereldwijd verschijnsel dat deze eeuw zal domineren, betoogt Saunders in zijn boek: mensen die van het platteland naar de stad trekken. Maar ‘de stad’ is hier een wat misleidende term; deze dorpse gelukszoekers verspreiden zich niet gelijkelijk over alle stadsdelen. In plaats daarvan belanden ze steevast bij elkaar in bepaalde wijken, die Saunders ‘steden van aankomst’ (arrival cities) noemt. En de manier waarop overheden met deze wijken omspringen, kan enorme gevolgen hebben, zowel gunstige als rampzalige.
Saunders maakte geen half werk van de research voor zijn boek. Hij bezocht dertig steden in zestien landen en sprak daar uitgebreid met zowel bewoners als experts. Daaruit rolt een verfrissend beeld van de stad van aankomst: geen sloppenwijk vol kanslozen, maar een plek vol harde werkers die met hun zuurverdiende centen niet alleen in hun eigen behoeftes voorzien, maar ook de achterblijvers in het dorp van herkomst een hogere levensstandaard bieden.
Bovendien ontsnappen ze vaak aan de onderklasse, stelt Saunders. “De ontheemde dorpsbewoners en immigranten van gisteren zijn de winkeliers van vandaag en de academici en politieke leiders van morgen.” Daarmee vormen ze tegelijkertijd een aanwinst voor de stad waar ze naartoe zijn getrokken, en een welvaartsinfuus voor de dorpen die ze achter zich hebben gelaten.
Tenminste, als zo’n stad van aankomst goed wordt gemanaged door de gemeente. Basisvoorzieningen als elektriciteit en drinkwater zijn daarbij niet eens het belangrijkst, betoogt Saunders. Ex-dorpelingen moeten vooral de mogelijkheid hebben om bedrijfjes te beginnen, zodat ze een stapje omhoog kunnen zetten op de sociale ladder. Een gebied met alleen maar woonflats, parkjes en een strak bestemmingsplan werkt dus niet. Daarnaast is een goede verbinding met de rest van de stad cruciaal, moet huizenbezit mogelijk zijn, en is het voor het sociale netwerk van ex-dorpelingen van belang dat de bevolkingsdichtheid hoog genoeg is.
Zorg je als overheid voor al dat soort dingen, dan heb je daar op de lange termijn enorm profijt van, schrijft Saunders. Doe je het verkeerd, dan wordt je stad van aankomst een broeiplek voor ontevredenheid en geweld, met de Parijse banlieues en de Braziliaanse favela’s als bekende, recente voorbeelden.
En laten we de Amsterdamse buurten Bijlmermeer en Slotervaart niet vergeten; volgens Saunders schoolvoorbeelden van hoe het niet moet. Tenminste, totdat deze buurten onder handen werden genomen door Job Cohen en consorten, op een manier die haast doet vermoeden dat ze een vroege drukproef van De trek naar de stad bij de hand hadden.
paperback | 416 pagina’s | De Bezige Bij | € 29,90 | ISBN 978 90 234 5881 4