Zien we tekenen van een groot buitenaards bouwwerk rond een verre ster? Of is er toch een sterrenkundige verklaring voor?

Hij houdt de sterrenkundige wereld al bijna een jaar bezig: Tabby’s Star. Deze ster wordt namelijk op een onregelmatige manier steeds een flink stuk minder helder. En het blijkt zó lastig om daar een natuurlijke verklaring voor te bedenken, dat sommige wetenschappers al speculeren over een enorm bouwwerk van aliens. Nu is er echter een andere ster gevonden die overeenkomsten vertoont met Tabby’s Star – en misschien wijst die wel de weg naar een wat minder exotische uitleg.

Sciencefictionachtige verklaring

Tabby’s Star kwam vorig jaar oktober voor het eerst in het nieuws omdat astronomen met ruimtetelescoop Kepler hadden gezien dat hij bij tijd en wijle donkerder wordt. Vaak wijst dit verschijnsel erop dat er om de zoveel tijd een planeet voor de ster langs beweegt, die daarbij een deel van het sterrenlicht blokkeert. Maar waar zelfs een reuzenplaneet als Jupiter slechts 1 procent van het sterrenlicht tegenhoudt, gaat het hier om een verduistering waarbij de ster 20 procent donkerder wordt.

Vervolgens gingen astronomen een aantal mogelijke verklaringen af. Was er iets mis met de telescoop of de data? Nee, daar leek het niet op. Ging het om een wolk van kometen die af en toe voor de ster langs bewoog? Onwaarschijnlijk; daar zou je dan wel héél veel kometen voor nodig hebben.

Dan was er nog de optie dat de ster wordt omringd door een schijf van stof en brokstukken – maar ook die werd afgeserveerd. Dat soort schijven zie je namelijk vooral bij heel jonge sterren en Tabby’s Star lijkt honderden miljoenen jaren oud te zijn. Bovendien zou zo’n schijf infrarood licht moeten afgeven, maar daar was niets van te zien.

En dus kwam er een meer sciencefictionachtige verklaring in beeld, die (uiteraard) groot de pers haalde. Wordt deze ster misschien deels verduisterd door een grote constructie van aliens? Hebben we hier bijvoorbeeld te maken met een Dyson Sphere in aanbouw; een zwerm of schil van zonnecellen die de hele ster moet gaan omhullen?

Klompjes materie

Maar misschien moeten we een stapje terug doen. Een team van Duitse, Nederlandse, Britse en Amerikaanse astronomen heeft namelijk nu een artikel online geplaatst waarin een andere ster wordt beschreven, EPIC 204278916, die óók op onregelmatige wijze wordt verduisterd – tot wel 65 procent. En in dit geval lijken er wél natuurlijke verklaringen te zijn.

Beide mogelijkheden houden verband met de stofschijf die rond de EPIC-ster is gezien. De onderzoekers stellen dat die aan de binnenkant onregelmatig van vorm kan zijn, waardoor de ster op de waargenomen manier wordt verduisterd. “De andere optie is dat er een hele ’trein’ van brokstukken van een uit elkaar getrokken komeet of asteroïde voor de ster langs trok”, zegt de bij het onderzoek betrokken sterrenkundige Paul Groot (Radboud Universiteit Nijmegen).

Oké, maar wat zegt dat dan over Tabby’s Star? Niet heel veel, zou je zeggen – ware het niet dat er inmiddels astronomen zijn die denken dat deze ster weleens een stuk jonger zou kunnen zijn dan we dachten. En dat verandert de zaak. Dan zou hij namelijk wél een schijf kunnen hebben die hem met tussenpozen deels aan het zicht onttrekt. Die schijf zouden we dan niet zien in het infrarood omdat we toevallig precies op de zijkant ervan zouden kijken, schrijft astronoom Ethan Siegel op zijn blog Starts with a Bang.

Onzichtbare schijf

Is dat dan de oplossing van het raadsel rond Tabby’s Star? Tja, het zou kunnen – áls astronomen er inderdaad flink naast zaten wat de leeftijd van deze ster betreft, en áls we hier inderdaad te maken hebben met een ‘onzichtbare’ stofschijf.

“Persoonlijk denk ik dat een verklaring zoals de fragmentatie van een komeet of asteroïde, wellicht als gevolg van een botsing in het systeem, een natuurlijkere verklaring kan zijn dan een bouwwerk van aliens”, zegt Groot. “Uitzonderlijke claims vereisen uitzonderlijk bewijs en als er een simpelere, natuurlijkere verklaring voor is, dan heeft dat sterk mijn voorkeur.”

Bronnen: ArXiv.org, ScienceAlert, Starts with a Bang

Beeld: L. Calçada/ESO