Hollywood heeft een simpele oplossing voor geheugenverlies door een kopstoot: een tweede beuk tegen het hoofd. Ronald Veldhuizen klapt bovenop deze mythe.

Films waren in mijn jeugd een bron van non-stop halve waarheden. Deze heb ik zelf een tijdje geloofd: als een van je vrienden een klap op het hoofd krijgt en daardoor zijn geheugen verliest of er ineens een andere persoonlijkheid op nahoudt, dan is dat vrij makkelijk op te lossen. Geef hem gewoon een tweede dreun tegen het hoofd. Voor filmmakers blijft het een populaire verteltruc: in de eerste Avengers-film raakt het personage Clint Barton (a.k.a. Hawkeye) gehersenspoeld, maar, boem – hoofdstoot! – en hij is weer helemaal de oude.

Neuromythe

Dit is typisch zo’n mythe die bij iedereen wel een beetje sluimert, al is het maar omdat naast Hollywood ook talloze tekenfilms, zoals Tom en Jerry, er gebruik van maken. Goede cijfers zijn er niet, maar een wetenschappelijke peiling van ruim tien jaar geleden wijst erop dat circa een derde van de Amerikanen écht denkt dat een tweede dreun tegen je harses mogelijke geheugenproblemen kan oplossen.

Het idee gaat zelfs verder terug dan films en tv, ontdekte neuropsycholoog Mary Spiers, die onderzoek doet naar neuromythes. Al in het jaar 1802 verscheen een tekst van de Franse arts Xavier Bichat waarin hij uitlegt dat het “algemeen bekend is” dat een tweede hoofdklap veel mensen met geheugenproblemen hielp, en dus raadde hij het aan als goede behandeling. Het zou de twee hersenhelften weer in balans brengen. Echt iets van die tijd, schrijft Spiers: men zag het brein als een machine, en als je tandwielen met een dreun van een hamer weer aan het draaien krijgt, waarom dan niet ons hoofd?

Geheugenproblemen

De werkelijkheid is toch wel wat anders, realiseerden medici zich later die eeuw. Vooral chirurgen, die steeds meer ervaring met verwondingen opbouwden, zagen dat zo’n beetje elke klap tegen het hoofd alleen maar méér geheugenproblemen veroorzaakt.

Overigens gaat het, anders dan Hollywood ons doet geloven, bij geheugenverlies vaak om een ander soort probleem, weten we nu: in plaats van dat ze hun complete leven of identiteit vergeten, weten veel patiënten vooral niets meer van de gebeurtenissen rond het ongeluk waarbij ze hun hoofd stootten, en in ergere gevallen lukt het ze niet meer om nieuwe herinneringen aan te maken. En dat, schrijft Spiers, zie je nou bijna nóóit in films. Als ze ergens moeite hebben om nieuwe ontwikkelingen te onthouden, dan is het wel in Hollywood zelf.

Deze column verscheen eerder in KIJK 6/2019.

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!