Ook in het Koninkrijk Juda liep het mensen weleens dun in de broek. Zo ontdekten wetenschappers aan de hand van poepsporen in opgegraven toiletten.

Je hebt het vast weleens meegemaakt. Je eet een lokale delicatesse van een straatverkoper op je vakantiebestemming en gaat kort daarna af als een gieter. Typische gevalletje reizigersdiarree, vaak veroorzaakt door de parasiet Giardia duodenalis. Onderzoekers van de University of Cambridge en de Tel Aviv University ontdekten dat deze microbe ook in het oude Jerusalem nogal eens voor ontlastingsproblemen zorgde. Zo delen ze mee in het wetenschappelijke tijdschrift Parasitology.

Lees ook:

• Parasiet maakt van wolf een dominante waaghals
• ‘Parasiet dempt vecht-reactie gastheer’
• Picture Perfect: echo van een worm

Gat voor ontlasting

Jerusalem was vroeger de hoofdstad van het Koninkrijk Juda en dat was weer onderdeel van het Kanaänitische rijk, dat zich uitstrekte van de Levant tot aan de Perzische Golf. De stad was toen ook al een bloeiende plek van politiek en religie en kende 8000 tot 25.000 inwoners.

De rijkbedeelde Jeruzalemmers waren in het bezit van latrines. Die zagen er ongeveer zo uit: een komvormige stenen stoel met een gat voor ontlasting en een gat daarvoor voor plas (voor de heren, de dames deden het in het eerste gat).

Antistoffen binden

De onderzoekers, onder leiding van Piers Mitchell, besloten twee opgegraven latrines ten zuiden van Jeruzalem eens nader te bekijken. Ze schraapten de poepresten uit het gat en analyseerden die op de aanwezigheid van microben. Omdat parasieten vaak slecht zichtbaar zijn onder een microscoop gebruikte het team een techniek die ELISA heet.

Ze voegden aan de ontlastingsmonsters antistoffen toe die een fluorescent ‘vlaggetje’ hebben. Deze antistoffen binden alleen met eiwitten die door specifieke parasieten worden geproduceerd. Ontstaat er fluorescent licht? Dan is er een binding en is de desbetreffende microbe inderdaad aangetroffen in de poep.

Eeuwenlang diarree

Mitchell en collega’s zochten zo naar drie buikloop-veroorzakende parasieten, namelijk Giardia duodenalis, Cryptosporidium en Entamoeba hystolytica. Die laatste veroorzaakt zelfs een ernstige vorm van diarree, namelijk dysenterie, waarbij zich bloed in de ontlasting bevindt. De onderzoekers troffen alleen de Giardia-parasiet aan. Deze microbe kwam dus regelmatig voor in het Koninkrijk Juda. Dat is volgens het team niet zo gek bij deze en vele andere steden uit die tijd, want een goede riolering en schoon drinkwaternetwerk bestonden toen nog niet.

“De studie onderschrijft nog maar eens dat parasitaire infecties al eeuwenlang de mensheid teisteren”, geeft parasitoloog Henk Schallig van het Amsterdam UMC aan. Zo heeft onderzoek in Egyptische mummies aangetoond dat de worminfectie schistosomiasis al in het oude Egypte voorkwam. De Egyptenaren hadden daar zelfs een apart hiëroglief voor: een bloedende penis (patiënten hebben vaak bloed in hun urine). Ook zijn er mensen die denken dat Alexander de Grote aan malaria, de belangrijkste parasitaire infectieziekte, is overleden.”

Weinig klachten

“De resultaten lijken me zeker betrouwbaar”, vervolgt Schallig. “Wel jammer dat de onderzoekers niet naar DNA hebben gekeken; dat zou de bewijsvoering nog sterker maken. Wat ik wel opvallend vind, is dat ze geen aanwijzingen hebben gevonden voor de aanwezigheid van Cryptosporidium. Cysten van deze parasiet zijn zeer resistent tegen afbraak. Maar mogelijk kwam hij niet voor in dit gebied.”

“Een aardige studie waar je even van gaat glimlachen, maar wetenschappelijk ook weer niet erg opmerkelijk”, laat parasitoloog Lisette van Lieshout van het LUMC weten. “Het is trouwens zeer waarschijnlijk dat het weinig klachten geeft als je Giardia al je hele leven hebt”, dus het is niet nodig zo de nadruk te leggen op de diarree. Tenslotte, om de specificiteit van de test verder te bevestigen, hadden de onderzoekers eigenlijk nog een controle-monster moeten nemen van de grond waar veel vee kwam, maar mensen niet hun behoeften deden.”

Bronnen: Parasitology, University of Cambridge via EurekAlert!

Beeld: F. Vukasavovic

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!