Dankzij nieuw genetisch materiaal realiseerden antropologen zich dat de 12.000 jaar oude ‘Luzia’ er heel anders uit gezien moet hebben dan men voorheen dacht.

Als je bedenkt hoeveel mensen er tegenwoordig op onze aardbol rondlopen, is het gek je te realiseren dat sommige continenten zo’n 20.000 jaar geleden nog onbewoond waren. Zo wordt bijvoorbeeld vermoed dat men pas tegen het eind van de laatste ijstijd Amerika bereikte en langzaamaan bevolkte.

In een beer van een onderzoek, dat onlangs werd gepubliceerd in vakbladen Science en Cell, brachten antropologen het genoom van een aantal oermensen uit dit oude Amerika in beeld. Op basis van de nieuwe analyses blijkt dat Luzia, zeer waarschijnlijk onderdeel van een van de eerste migratiestromen naar Amerika, er heel anders uit zag dan men dacht.

Lees ook: Cacao werd waarschijnlijk 1500 jaar eerder verbouwd dan gedacht

Oermens

Luzia, soms ook wel de eerste Braziliaan genoemd, leefde zo’n 12.000 jaar geleden in de grotten van Lagao Santa in Brazilië. Haar restanten zijn de oudste menselijke resten uit Amerika en ze zou met haar medebewoners deel zijn geweest van een van de eerste migratiestromen naar het continent. Het nieuwe onderzoek verheldert niet alleen haar afkomst, het verandert ook haar uiterlijk.

De onderzoekers bestudeerden genetisch materiaal van 15 oermensen verspreid over heel Amerika – van Alaska tot het puntje van Patagonië. De resultaten bevestigden de aanwezigheid van een enkele groep mensen als voorouders van alle etnisch Amerikaanse groepen. Deze ‘oude Amerikanen’ bleken namelijk zeer nauw verwant te zijn aan de bewoners van Siberië en het noorden van China destijds.

Paleontoloog Lars van den Hoek Ostende (Naturalis Biodiversity Center) is blij met het onderzoek. “De kolonisatie van Amerika hield – en houdt – nog veel vragen. Met dit onderzoek zijn we toch weer een stuk dichterbij.”

Eerste stroom

“Het combineren van fysisch antropologisch onderzoek met de nieuwe DNA-gegevens geeft een sterk resultaat”, meent van den Hoek Ostende. “De invloed van gebieden anders dan de logische bron voor de eerste Amerikanen, namelijk Noordoost-Siberië, was altijd al raadselachtig.” Dat beeld, dat de eerste bewoners van Amerika niet via de Beringsstraat vanuit Siberië kwamen – tijdelijk opgedroogd door de kou die heerste tijdens de ijstijd – maar uit Afrika of Australië, wordt met het nieuwe onderzoek dan ook verworpen.

Verder konden de onderzoekers uit de analyses concluderen dat de afstammelingen van de eerste mensen die Amerika hun thuis maakten, zich opsplitsten in drie grote, verdere migratiestromen. De eerste golf zou tussen 15.000 en 11.000 jaar geleden in Zuid-Amerika zijn aangekomen, de tweede rond 9000 jaar geleden en de laatste rond 4200 jaar geleden.

Op in vlammen

Een grote stap dus, maar volgens de paleontoloog moeten we zeker verder doorzetten. Van den Hoek Ostende: “Een monster van 15 DNA-samples van verschillende leeftijden en verspreid over twee continenten geeft een aardig beeld van het grotere plaatje. Maar het is natuurlijk onvoldoende om het totaalbeeld te vormen”, meent hij. “Het is dus ‘wachten’ op vondsten (en fondsen) om het onderzoek verder invulling te geven.”

Afgelopen september brak er een hevige brand uit in het 200 jaar oude Nationale Museum van Brazilië in Rio de Janeiro. Het leeuwendeel van het museum, dat de grootste natuurhistorische collectie van Zuid-Amerika huisde – waaronder de restanten van ‘Luzia’ – ging letterlijk in vlammen op. Hoewel brandweerlieden na het blussen het een en ander hebben kunnen redden, was de schade niet te behappen. Luzia kunnen we mede dankzij deze studies (tijdelijk) ergens anders een plekje geven. En dat is een schrale troost.

Bronnen: Science, Cell, IFLScience

Beeld: Posth et al., 2018/Cell; André Strauss/Caroline Wilkinson

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!