De oudst bekende tempels ter wereld zijn te vinden in het zuiden van Turkije. Nieuwe opgravingen laten echter zien dat het hier misschien om gewone huizencomplexen gaat. Göbekli Tepe, heiligdom of niet?
Jarenlang werd aangenomen dat de opgegraven structuren van Göbekli Tepe in het zuiden van Turkije de oudst gevonden tempels ter wereld waren. Dit bergheiligdom lijkt nu zijn status kwijt te raken. Tenminste, als we Ted Banning, archeoloog aan de University of Toronto, mogen geloven. Volgens hem wijzen recent aan het licht gebrachte delen erop dat Göbekli Tepe zo’n 9000 jaar voor Christus een gewone wooncommune vormde.
Vanwege de hoeveelheid beeldhouwkunst en de tijd die het gekost moet hebben om dit enorme complex op te zetten, gingen archeologen er altijd vanuit dat het niets anders kon zijn dan een religieus complex, waar pelgrims naartoe trokken. Bovendien ontbrak enig spoor van huisvesting in de omgeving. Hier konden dus nooit mensen hebben gewoond. Banning beweert juist het tegenovergestelde nu nieuwe delen van Göbekli Tepe aan het licht komen. Göbekli toont opeens een heel andere kant van zichzelf.
Er zijn diverse bewijzen gevonden van dagelijkse bezigheden die hier vroeger plaatsvonden, zoals het bereiden en nuttigen van voedsel en het bewerken van steen tot gebruiksvoorwerpen. Volgens Banning duidt dit erop dat hier wel degelijk mensen hebben gewoond. De vele primitieve kunst, beeldhouwwerken en versierde pilaren zijn volgens hem niet onlosmakelijke verbonden met religie. Hij denkt eerder aan een grote wooncommune waar weliswaar enkele delen aan religieuze rituelen waren gewijd, maar toch ook gewoon werd gewoond en geleefd.
Verdere uit- en opgravingen van Göbekli Tepe moeten meer duidelijkheid verschaffen over de functie die dit complex vervulde.
In ons artikel ‘Oost versus West’ (KIJK 12/2011) wordt Göbekli Tepe in een fotobijschrift op pagina 16 nog zonder voorbehoud aangeduid als heiligdom; dit nummer lag al bij de drukker toen de berichten van Banning ons bereikten.
Bronnen: Current Anthropology via EurekAlert!
Beeld: Creator:Rolfcosar/CC BY-SA 3.0