Soms lees je weleens dat een hemellichaam een aantal keer zo zwaar is als de aarde. Maar hoe wordt dat eigenlijk bepaald?
Bij de meeste andere planeten in ons zonnestelsel is het redelijk gemakkelijk om hun massa te bepalen: je kijkt dan naar een van de manen die rond zo’n planeet cirkelt. Simpel gezegd geldt namelijk dat hoe sneller een maan rond een planeet beweegt, hoe zwaarder de planeet in kwestie is.
Sterren rond sjorren
Bij planeten zonder manen, zoals Mercurius en Venus, wordt het wat ingewikkelder. Dan moet je kijken hoe deze planeten de banen van de andere planeten in ons zonnestelsel beïnvloeden. Helaas is het lastig om op die manier een planeetmassa met grote precisie te bepalen. We weten dan ook pas echt goed hoeveel Mercurius en Venus wegen sinds we er onbemande ruimtescheepjes naartoe hebben gestuurd. Het effect dat de zwaartekracht van deze planeten op de beweging van zo’n sonde had, vertelde ons hoe groot hun massa’s waren.
En hoe zit het dan met planeten buiten ons zonnestelsel? Daarvoor werken de hierboven beschreven methodes niet, dus hebben astronomen andere trucs moeten inzetten. Een flink aantal planeten is bijvoorbeeld gevonden doordat ze de ster waar ze omheen bewegen in het rond sjorren met hun zwaartekracht. Uit de snelheid waarmee zo’n ster in het rond wordt gesjord en een aantal andere waardes die ook van een afstandje te bepalen zijn (zoals de omlooptijd van de planeet en de massa van de ster), kun je de massa van de planeet berekenen.
Gokje
Nu zijn de meeste planeten buiten ons zonnestelsel op een andere manier gevonden: doordat ze voor hun ster langs bewegen en daarbij een deel van het sterrenlicht blokkeren. Helaas werkt het bovenstaande recept dan niet: doordat we bij deze methode niet zien in welke mate de ster door zijn planeet in het rond wordt gesjord, missen we een deel van de informatie die nodig is om de massa uit te rekenen. Wel is te bepalen hoe groot zo’n planeet is. Immers: hoe groter hij is, hoe meer sterrenlicht hij blokkeert. Op basis van die grootte kun je dan een schatting maken van de massa, maar als je de samenstelling van de planeet niet kent, is dat eigenlijk niet meer dan een educated guess.
Deze vraag kon je vinden in KIJK 4/2018.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Laat hem via onderstaand formulier achter.
[contact-form-7 id=”141402″ title=”Vraag antwoord formulier”]
Tekst: Jean-Paul Keulen
Beeld: iStock
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!