Ruimtetelescoop Hubble heeft sinds kort de opdracht elk jaar alle gasplaneten te bekijken. Nu is Jupiter voor het eerst aan de beurt geweest. Wat voor kennis heeft dat opgeleverd?
Zo door je oogharen bekeken zien Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus er op foto’s altijd hetzelfde uit. Toch vinden er allerlei veranderingen plaats in de dikke gaslagen die deze vier megaplaneten omhullen. De Hubble-telescoop heeft nu als opdracht om elk van deze planeten elk jaar helemaal in beeld te brengen, zodat deze veranderingen bestudeerd kunnen worden. De Amerikaanse astronomen Amy Simon, Michael Wong en Glenn Orton hebben nu de resultaten gepubliceerd van de eerste keer dat Jupiter op deze manier is doorgelicht.
Allereerst is op de beelden dé blikvanger van Jupiter te zien: de Grote Rode Vlek, een enorme storm die al woedt minstens sinds de zeventiende eeuw. Al een tijdje is bekend dat deze vlek krimpt – maar de snelheid waarmee dat gebeurt, lijkt nu weer af te nemen. Verder is inmiddels Grote Oranje Vlek een betere naam voor het ding, en blijkt er op de nieuwste beelden bovendien een gekke sliert in te zitten die op eerdere foto’s niet te zien was.
Gekke golfjes
Iets anders wat Simon en collega’s verraste, is dat er net boven de evenaar van de planeet een golfstructuur te zien is. Die had het onbemande ruimtescheepje Voyager 2 al eerder gespot toen hij de planeet in 1979 passeerde, maar op latere beelden waren deze golfjes niet te zien. Men begon er dus serieus aan te twijfelen of ze wel echt bestonden – tot Hubble ze nu dus weer heeft gespot.
Aangenomen wordt nu dat deze golfstructuur lijkt op golven die op aarde weleens voorkomen in gebieden waar cyclonen ontstaan. Op Jupiter zouden dit soort golven maar zo zelden te zien zijn doordat ze ontstaan in een heldere, dieper gelegen atmosfeerlaag en maar af en toe door het ondoorzichtige wolkendek dat erboven ligt heen weten te piepen.
Nog vele jaren
Het is de bedoeling dat Jupiter én de verder van de zon af gelegen planeten Saturnus, Uranus en Neptunus jaarlijks op deze manier door Hubble worden doorgelicht voor de rest van de carrière van de ruimtetelescoop. En die carrière zou zomaar eens nog heel wat jaren kunnen duren – als er tenminste niets misgaat, want een nieuwe servicemissie is na het afschaffen van de spaceshuttle niet meer mogelijk.
Bronnen: The Astrophysical Journal, NASA, ESA/Hubble
Beeld: Simon, Wong & Orton/ESA/NASA, Goddard/UCBerkeley/JPL-Caltech/STScI/ESA/NASA