Britse wetenschappers hebben een manier gevonden om te voorspellen hoe oud zebravinken kunnen worden.
Het lijkt in eerste instantie vooral een handige ontdekking voor mensen die zoveel mogelijk waar voor hun geld willen krijgen bij het aanvullen van hun volière: de leeftijd die zebravinken bereiken, is goed te voorspellen op basis van de lengtes van de ‘beschermkapjes’ van hun chromosomen, de zogenoemde telomeren. Maar deze bevinding zou ook een belangrijke stap kunnen zijn bij het uitvogelen (no pun intended) van het verouderingsproces bij de mens.
Tegenstrijdige resultaten
Telomeren zijn stukjes DNA die aan de uiteindes van chromosomen zitten en een belangrijke functie vervullen: elke keer dat bij een celdeling de chromosomen worden gekopieerd, verdwijnt er een stukje van de telomeren, waardoor de chromosomen zelf intact kunnen blijven. Die telomeren worden daardoor natuurlijk wel korter en korter, tot ze ‘op’ zijn. Is dat eenmaal gebeurt, dan kan de cel niet meer goed delen en sterft hij af.
Het lijkt dan voor de hand te liggen dat hoe langer je telomeren zijn, des te langer je leeft (aangenomen dat je niet onder een bus komt of iets dergelijks); je cellen kunnen dan immers vaker delen. Maar tot nu toe hebben onderzoeken bij mensen zo’n verband nog niet ondubbelzinnig vast kunnen stellen. Eén reden daarvoor is dat we nu eenmaal een vrij lange levensduur hebben, wat het lastig maakt om de telomeerlengtes van specifieke mensen gedurende hun hele leven te volgen. In plaats daarvan wordt meestal op één bepaald moment gekeken naar telomeerlengtes bij personen van verschillende leeftijden, maar dat levert minder betrouwbare en tot nog toe tegenstrijdige resultaten op.
DNA-sliertjes
Britse onderzoekers hebben dat probleem nu ontweken door zich te richten op zebravinken. Die worden een stuk minder oud dan wij, maar sterven ook weer niet zo snel dat ze nauwelijks met ons te vergelijken zijn. Bovendien zijn deze vogels gewoon in kooitjes in het lab te houden, iets waar bij menselijke proefpersonen op wordt gefronst. Uit dit onderzoek, waarbij de wetenschappers de telomeren van 99 vinken om de zoveel tijd maten, bleek dat de telomeerlengtes bij zebravinkenkuikens van 25 dagen heel goed voorspellen hoe oud de dieren uiteindelijk worden.
Opmerkelijk genoeg hadden het tempo waarmee het telomeer korter werd in het jaar daarna en de lengte bij een leeftijd van één jaar niets aan die voorspelling toe te voegen. Het lijkt dus puur te gaan om de lengte van de DNA-sliertjes bij jonge dieren.
Tenminste, bij zebravinken. Geldt hetzelfde dan ook voor ons? Dat weten we pas zeker als menselijke proefpersonen op een vergelijkbare manier zijn onderzocht. Maar Pat Monaghan, een van de onderzoekers, zegt wel dat “de basics van telomeerbiologie grotendeels hetzelfde zijn bij de ‘hogere’ diersoorten”. Oftewel: het zou goed kunnen dat er ook een verband is tussen de lengte van telomeren bij jonge mensen en hun levensduur. Al is het volgens Monaghan wel lastig om te zeggen wanneer een mens een leeftijd heeft die vergelijkbaar is met de 25 dagen van een zebravink…
Bron: PNAS
Beeld: Paul Jerem