Elke zondag op de KIJK-site: een filmpje dat een legendarische gebeurtenis of een opmerkelijk vliegtuig uit de luchtvaartgeschiedenis laat zien. Deze keer: hoe Mathias Rust in Moskou (be)landde.
Op 18-jarige leeftijd huurde Duitser Mathias Rust in 1987 een Cessna F 172 P Skyhawk II bij een Hamburgse Luchtsportvereniging, zogenaamd om een rondvlucht te maken boven de Noordzee. Maar Rust had heel andere plannen. Hij was een man met een missie; een vredesmissie om precies te zijn.
Rust droomde namelijk al jaren van de ideale samenleving en had er zelfs al een mooie naam voor bedacht: Lagonia. Het zou een wereld zijn zonder IJzeren Gordijn, oorlog en nucleaire wapens. In Lagonia zouden Amerikanen en Russen, kapitalisten en communisten, respectvol met elkaar samenleven. En die droom wilde hij met een indrukwekkende actie wereldkundig maken.
Rust startte in Hamburg-Fuhlsbüttel, maakte een tussenlanding op vliegveld Uetersen bij Hamburg en zette toen koers naar IJsland om daarna via Noorwegen naar Finland te vliegen. Hij bleef een paar nachten in Helsinki en op 28 mei stuurde hij zijn Cessna richting de grens tussen Finland en de USSR. Toen hij die eenmaal was gepasseerd, vloog hij richting Leningrad (het tegenwoordige Sint-Petersburg) en volgde de spoorweg naar Moskou.
Hoewel hij vrij laag vloog om de Russische radar te ontwijken, werd hij al snel door de Russische luchtafweer opgemerkt. Hij kreeg gezelschap van een paar MiG-23-gevechtsvliegtuigen maar die grepen, naar later bleek door een opeenstapeling van fouten en misverstanden, niet in. Ook niet toen Rust uren later Moskou bereikte en om kwart over zes in de middag rondjes boven het Rode Plein en het Kremlin begon te maken.
Rust was van plan om op het plein te landen, maar omdat er te veel mensen bleven staan (hij probeerde ze naar eigen zeggen weg te jagen door er een paar keer laag overheen te vliegen), moest hij uitwijken naar de nabijgelegen Moskwabrug. Daar zette hij zijn toestel om 18.40 uur aan de grond, taxiede naar een parkeerplaats voor touringcars naast de Basiliuskathedraal, stapte uit en begon met de omstanders te keuvelen over “wereldvrede” en voor “begrip tussen onze volkeren” alsof het de normaalste zaak van de wereld was.
Pas toen grepen de Russen in. Rust werd door de KGB in zijn kraag gevat en na een proces, dat op 2 september 1987 begon, veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf in het werkkamp Lefortovo. Maar na 432 dagen gevangenschap werd de Duitser, als blijk van goede wil na het ondertekenen van het INF-verdrag tussen de USSR en de VS, vrijgelaten en naar Duitsland teruggestuurd.
Verrassend genoeg had de wilde actie van Rust resultaat. De Russische leider Michail Gorbatsjov probeerde met zijn glasnost (doorzichtigheid) en perestroika (hervorming) politieke veranderingen door te voeren, maar werd daarin tegengewerkt door de hardliners in het leger en de regering. De onbelemmerde vlucht naar de Russische hoofdstad gaf Gorbatsjov de munitie om die politieke tegenstanders (waaronder minister van defensie Sergej Solokov, de bevelhebber van de luchtafweer Aleksandr Koldunov, en nog eens tweeduizend officieren) te ontslaan en te vervangen door medestanders.
Na zijn terugkeer in Duitsland verliep Rusts leven, ondanks zijn fraaie idealen, niet echt vreedzaam. Op 23 november 1989 stak hij in een Hamburgs ziekenhuis een verpleegster neer die weigerde om hem te kussen. De vrouw raakte zwaargewond en Rust verdween voor vijftien maanden achter de tralies. In 2001 gapte hij een dure trui en werd veroordeeld tot een boete van 10.000 Deutsche Mark die later werd teruggebracht tot 600 DM. En in 2005 werd hij veroordeeld omdat hij ongedekte cheques uitschreef. Na een tijdje als professioneel pokerspeler door het leven te zijn gegaan, is Rust tegenwoordig naar eigen zeggen financieel analist in Zwitserland.
En die andere hoofdrolspeler, de Cessna? Het toestelletje werd door een cosmeticafirma uit München voor twee keer de dagwaarde overgenomen en in oktober 1987 terug naar Duitsland gebracht. Daarna werd het door Japanners gekocht om tentoongesteld te worden in een attractiepark in Tokio. In 2008 keerde de F 172 P Skyhawk II opnieuw terug naar Duitsland en hangt nu het in het Deutsches Technikmuseum Berlin.
Bronnen: BBC News, Air&Space Magazine, Wikipedia.de
Beeld: Udo Grimberg/CC BY-SA 3.0, Andrey Belenko/CC BY-SA 2.0