Dieren hebben allerlei trucjes om hun familie te beschermen tegen vijanden, maar deze kamikaze-mieren gaan daarin wel erg ver.

De dierenwereld is wreed. Als een beest eventjes niet oplet, kan het zo afgelopen met hem zijn. Gelukkig hebben dieren allerlei mechanismes ontwikkeld om de vijand af te schrikken. Zo slaat een vlinder zijn vleugels open, waardoor angstaanjagende ogen zichtbaar worden en spuit het stinkdier een smerige vloeistof over zijn vijand als hij zich bedreigd voelt.

Deze nieuw ontdekte mierensoort – Colobopsis explodens – houdt er ook een origineel afweermechanisme op na: wanneer de werksters in de mierenkolonie worden bedreigd door andere insecten blazen ze zichzelf op.

Exploderende mieren

Wanneer de mieren zich bedreigd voelen door andere insecten kunnen ze actief hun pantser laten scheuren. Niet alleen leidt dit – tragisch genoeg – tot de onmiddellijke dood van de mieren, de explosie zorgt er ook voor dat een kleverige, giftige vloeistof wordt vrijgegeven uit hun vergrote klieren om de vijand te doden of op afstand te houden.

Deze exploding ants zijn overigens niet de enige mierensoort die het bijzondere gedrag vertonen; in 1916 werd het opblazen van de insecten al genoemd. Maar sinds 1935 is er geen nieuwe soort meer beschreven vanwege onvoldoende bewijs.

Zelfopoffering

Een team wetenschappers van universiteiten in Oostenrijk, Thailand en Brunei besloot daarop om de zelfopoffering van mieren (autothysis genaamd) verder te bestuderen en de soorten, die dit opmerkelijke gedrag vertonen, te beschrijven. Ze identificeerden gezamenlijk ongeveer vijftien ‘explosiesoorten’, waarvan één nieuw beschreven soort – de Colobopsis explodens.

“Dat exploderen heeft alleen zin als een insect in een sociale gemeenschap leeft”, zegt entomoloog Tim Möhlmann (Wageningen University & Research). “Wanneer je niet in een sociale gemeenschap leeft heeft dit weinig zin, want dan kun je je niet meer voortplanten. Maar er zijn wel andere insecten die gebruik maken van chemische oorlogsvoering. Een voorbeeld hiervan is de bombardeerkever die door een chemische reactie in zijn lichaam te starten een chemisch goedje uit zijn achterlijf kan sproeien om aanvallers af te slaan.”

Mierenkoloniën kennen veel rangen. Bovenaan staat de koningin, dan komen de mannetjes (die enkel dienen voor de voortplanting), onder de mannetjes staan de werksters. Maar zelfs binnen de werksters zijn ook weer allerlei groepen te onderscheiden.

Elke groep heeft zijn eigen specialiteit als het aankomt op de kolonie beschermen. Zo hebben de soldaten – major workers ­– enorme hoofden, waarmee ze de ingangen naar het nest kunnen barricaderen om indringers tegen te houden. En de specialiteit van de minor workers (de laagste groep in de mierenkolonie) is dus het opblazen van zichzelf. Heftig bestaan, hoor…

Bekijk hier een filmpje van de Colobopsis explodens in actie. De C. explodens heet hier YG en valt een grotere mierensoort (AR) aan.

Bronnen: ZooKeys, Explodingants.com, Technical University Vienna via EurekAlert!

Beeld: ALEXEY KOPCHINSKIY

Lees ook:

• Mieren genezen gewonde soortgenoten met hun speeksel
• Geheim achter deze bizarre mierentoren ontrafeld

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!