Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Dat een papegaai goed een mensenstem kan nabootsen is duidelijk. Maar een ‘You bloody fool!’-roepende eend is toch van een andere orde.
Geluiden leren na te doen is een zeldzame eigenschap in de dierenwereld. Van bepaalde dolfijnen, olifanten en vleermuizen is bekend dat ze in staat zijn tot vocaal leren. En natuurlijk sommige vogels, zoals diverse zangvogels, papegaaien en kolibries. Bij dat illustere rijtje kan nu een nieuwe vogelsoort aanschuiven: de Australische muskuseend. Zo ontdekte hoogleraar diergedrag Carel ten Cate van de Universiteit Leiden.
Lees ook:
Obscure referentie
Toen Ten Cate zijn kennis over vocaal leren bij vogels wilde publiceren in een wetenschappelijke paper, kwam hij per toeval een obscure referentie tegen over de geluiden imiterende eendensoort. Het betreffende exemplaar, met de naam Ripper, was met de hand opgevoed. In die tijd heeft Ripper diverse geluiden geleerd die hij daarna regelmatig produceerde in plaats van normale eendengeluiden, zoals een menselijke stem die ‘You bloody fool’ roept (hier te beluisteren), en een dicht klappende deur (luister hier).
De geluidsopnames dateerden al van 1987 en waren gemaakt door de Australische vogelaar Peter Fullagar. Gek genoeg zijn de waarnemingen al die tijd onopgemerkt gebleven door onderzoekers van vocaal leren. “Het stond wel vermeld in bepaalde Australische tijdschriften en boeken, maar die kregen Europese en Amerikaanse deskundigen niet onder ogen”, verklaart Ten Cate aan KIJK. “Bovendien richtten zij zich meer op modelsoorten, zoals de zebravink.”
Hoestende verzorger
De Leidse onderzoeker zag er wel het wetenschappelijk belang van in. Hij analyseerde de geluidsfragmenten in detail. Ook ontdekten hij samen met Fullagar nog meer Australische muskuseenden die geluiden, zoals een briesende pony en een hoestende verzorger, nabootsen. Het niveau van vocaal leren doet volgens Ten Cate absoluut niet onder voor die van bijvoorbeeld de papagaai.
In de evolutionaire vogelboom is de eendentak al vroeg afgesplitst van de stam waaruit de andere vogelgroepen zijn ontstaan. Dat de Australische muskuseend toch in staat is tot vocaal leren, betekent dat de eigenschap in diverse vogelgroepen onafhankelijk van elkaar is ontstaan, schrijft Ten Cate in zijn publicatie in Philosophical Transactions B.
Grote uitdaging
“Het bijzondere van dit onderzoek is dat de auteurs met enkele toevallige observaties van een diersoort bewijs leveren dat gevolgen heeft over hoe we over een hele klasse gewervelden, namelijk de vogels, denken”, vertelt diergedragecoloog Lysanne Snijders (Universiteit Wageningen). “Het laat goed zien hoe belangrijk anekdotisch bewijs kan zijn in de wetenschap.”
Onderzoek naar vocaal leren is volgens Snijders een grote uitdaging. “Wanneer je een dier een natuurlijk geluid hoort maken weet je niet meteen of hij dat geleerd heeft of dat het maken van dat geluid een soort instinct betreft. Maar wanneer dieren geluidsimitaties van andere soorten maken, kunnen we vrij zeker zijn dat ze dit geleerd hebben.”
Eigenzinnige eend
Hoe het kan dat deze eigenschap is ontstaan in deze eendensoort is niet duidelijk. Wel gaat het om een bijzondere eend, geeft Ten Cate aan: “De vrouwtjes (die veel kleiner zijn dan de mannetjes) kiezen hun partner uit op een baltsplaats, ze krijgen weinig jongen en de moeder geeft de kleintjes echte broedzorg. Dat is ongewoon voor eenden.” Een vreemde eend in de bijt dus.
Bronnen: Philosophical Transactions B publicatie 1, Philosophical Transactions B publicatie 2, Universiteit Leiden
Beeld: J.J. Harrison/CC-BY-SA-3.0