Een Delftse ‘kogelhuls’ is in werkelijkheid de oudst bekende telescoop van Nederland, zo blijkt uit onderzoek van het Leidse Museum Boerhaave.

Bij graafwerkzaamheden in Delft kwam het naar boven: een oud blikken buisje, zo’n 10 centimeter lang. De vinder dacht te maken te hebben met een kogelhuis, maar toen bleken er glaasjes in beide uiteinden van de vondst te zitten. Conclusie: het was een telescoop. En niet zo maar een: het kijkertje blijkt nu de tot nog toe oudste bewaard gebleven telescoop van Nederland.

De datering werd uitgevoerd in het restauratieatelier van Museum Boerhaave te Leiden. Daar concludeerden hoofdrestaurator Paul Steenhorst en conservator Tiemen Cocquyt onder andere op basis van de kwaliteit van de lens, de luchtbelletjes in het glas en het uiterlijk dat de telescoop uit de eerste helft van de zeventiende eeuw stamt. Daarmee verslaat hij de oudste Nederlandse telescoop die nu in Museum Boerhaave is te zien; die stamt namelijk uit 1669. (Ouder dan 1608 zal de telescoop overigens zeker niet zijn; in dat jaar werd namelijk de telescoop uitgevonden in een Middelburgse brillenwerkplaats.)

Baanbrekend sterrenkundig werk zal met de gevonden telescoop niet meer worden uitgevoerd. Hoewel hij na het schoonmaken van de lenzen nu weer werkt, vergroot hij maar vijf keer; met een beetje verrekijker ben je dus beter af. Bovendien is alleen het centrale deel van de lenzen goed genoeg geslepen om als telescoop te kunnen functioneren.

De nieuwste oudste telescoop van Nederland zal vanaf 23 mei 2014 te zien zijn in Museum Het Prinsenhof in Delft.

Bron en beeld: Museum Boerhaave