Meer dan 24 jaar na de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl heft de Engelse overheid de laatste beperkende maatregelen op.
In het voorjaar van 1986 ontplofte reactor nummer vier van de kerncentrale in Tsjernobyl (onderaan deze pagina de details). Het gevolg was dat radioactieve deeltjes de aarde rond gingen en op verschillende plekken met de regen naar beneden kwamen. In Noorwegen moesten bijvoorbeeld kuddes rendieren worden afgemaakt en in heel west-Europa werd het mensen afgeraden om groenten uit eigen tuin te eten. Ter vergelijking: de 13 kiloton bom die op 6 augustus 1945 Hiroshima wegvaagde, verspreidde ongeveer 3 miljoen curie. ‘Tsjernobyl’ spuwde volgens de meest behoudende schatting 50 miljoen curie aan radioactiviteit de wereld in.
Kerncentrale Tsjernobyl gezien vanuit de getroffen stad Pripjat.
Meer dan 2000 kilometer verderop, in Schotland, werden schapenhouderijen aan strenge regels onderworpen. Radioactieve deeltjes cesium-137 waren door zware regenval naar die gebieden gespoeld. Daarom bepaalde de Food Standards Agency (FSA) dat Schotse boeren hun dieren niet mochten verkopen, slachten of zelfs maar vervoeren zonder dat elk dier was getest en er goedkeuring was gegeven.
Maar vorige week stelde de FSA vast dat de laatste van 9700 boerenbedrijven, voornamelijk schapenhouders, stralingsvrij waren en dat de restricties konden worden opgeheven. Dit tot grote opluchting van de betrokken veehouders.
Wat ging er ook alweer mis?
Op 25 april 1986 zou reactor nummer vier van de kerncentrale in Tsjernobyl voor onderhoud worden stilgelegd. Een mooi moment, zo vond men, voor een proef. Een kerncentrale heeft grote hoeveelheden koelwater nodig. In het geval van een RBMK-reactor zoals deze (RBMK staat voor reaktor bolsjoj mosjtsjnosty kanalny, bij ons een lichtwater-gekoelde grafiet-gemodereerde reactor genoemd) maar liefst 28.000 liter per uur. Als de externe stroomvoorziening uitviel, duurde het bijna anderhalve minuut voordat de dieselgeneratoren de koelpompen weer aan konden drijven. Maar na de stroomuitval zouden de stoomturbines van de centrale nog wel doordraaien en men vroeg zich af of ze voldoende elektriciteit konden leveren om die anderhalve minuut te overbruggen. Probleem was dat dit niet zomaar te testen was. De reactor zou automatisch de controlestaven laten zakken en het splijtingsproces stoppen. Maar de veiligheidssystemen konden gemakkelijk worden uitgeschakeld en een daaropvolgende reeks tegenslagen en blunders zorgde er uiteindelijk voor dat de druk in de reactor ongecontroleerd opliep. Om zes minuten voor half twee ’s nachts werd het 2000 ton zware deksel van de reactor geblazen en was het drama compleet.
Zie onze Tsjernobyl-reportage ‘Hier woonden 50.000 mensen’ in KIJK 8/2009 voor meer informatie.
Bronnen: The Independent
Beeld: Ian Wilson, André Kesseler