Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Met een minimale leeftijd van 45.500 jaar, is de schildering van een Celebeswrattenzwijn 1600 jaar ouder dan de voorheen oudste grottekening.
Op het Indonesische eiland Sulawesi, in een vallei omringd door steile kliffen, ligt Leang Tedongnge. Diep in deze grot – die alleen tijdens het droogseizoen via een smal, kronkelend pad te bereiken is – deden onderzoekers een bijzondere ontdekking. Hoog op een van de achterste wanden vonden ze een 140 bij 70 centimeter grote, haarscherpe tekening van een wrattenzwijn. Met een minimale leeftijd van 45.500 jaar is het de oudste ‘figuratieve’ grotschildering tot nu toe, zo schrijft het team in het vakblad Science Advances.
Lees ook:
Celebeswrattenzwijn
De grottekening, gemaakt met rode oker, toont een Celebeswrattenzwijn (Sus celebensis). Dit is een endemische soort die nog steeds op Sulawesi, dat voorheen ook wel Celebes werd genoemd , rondloopt. Het zwijn lijkt twee minder goed bewaard gebleven soortgenoten gade te slaan. Heel mooi, vindt archeoloog Wil Roebroeks (Universiteit Leiden), niet betrokken bij het onderzoek. “Het is echt een joekel van een paneel.”
Het zwijn is het meest afgebeelde dier in de grottekeningen die tot op heden op het eiland zijn gevonden. Dat suggereert dat ze belangrijk waren, zo schrijven de onderzoekers. Niet alleen als voedselbron, maar ook wellicht op een meer symbolische, spirituele manier.
Druipsteen
De tekening is minstens 45.500 jaar oud. Dat maakt het ‘s werelds oudste ‘figuratieve’ grottekening die we tot nu toe gevonden hebben. “Er zijn in Spanje wel een paar ‘schilderingen’ gevonden die mogelijk meer dan 65.000 jaar oud zijn”, vertelt Roebroeks. “Maar anders dan bij deze tekening is daarvan niet te achterhalen of het überhaupt iets voorstelt: het zijn strepen en vlekken.”
De onderzoekers, verbonden aan de Australische Griffith-universiteit, wisten de minimale leeftijd van de grotschildering te achterhalen middels uraniumdatering van calciumcarbonaatafzettingen. Dit druipsteen, of calciet, wordt in sommige grotten afgezet door het water dat erdoorheen sijpelt. Omdat het calciet óp de tekening is afgezet, kunnen we ervan uitgaan dat de schildering minstens net zo oud is – en mogelijk nog ouder.
De methode, waarmee onderzoekers eerder ook de minimale leeftijd van enkele grottekeningen in Europa bepaalden, is een betrouwbare, vertelt Roebroeks. “Natuurlijk is zoiets nooit helemaal feilloos, maar het ziet er solide uit. Deze onderzoeksgroep doet dergelijk werk overigens ook al een jaar of zes à zeven. De vorige oudste schildering, 43.900 jaar oud, werd in 2019 ook door deze onderzoeksgroep op het eiland ontdekt en gedateerd. De wetenschappers hebben als het ware hun eigen record verbroken.”
Topje van de ijsberg?
Een aantal van de grottekeningen (dit nieuwe paneel niet, red.) die deze onderzoeksgroep dateerde, werd in de jaren vijftig al beschreven. “Toen ging men er echter vanuit dat ze recent gemaakt waren, omdat ze onder de tropische omstandigheden nooit lang bewaard konden blijven. Dat bleek anders toen deze onderzoekers de tekeningen gingen dateren”, aldus de archeoloog.
Roebroeks schreef bij de eerste publicaties in Nature in 2014 voor het vakblad hoe die tekeningen slechts het topje van de ijsberg moesten zijn. Want hoewel je een grot moet vinden waarin niet alleen een tekening gemaakt is, maar ook behouden, én bedekt is met druipsteen, is er volgens de archeoloog nog veel te ontdekken. “Wallacea, het gebied tussen Zuidoost-Azië en Australië-Nieuw-Guinea, is nog maar heel beperkt onderzocht.” Zo betrad volgens de lokale bevolking, de Boeginezen, voor de onderzoekers nooit eerder een westerling de kalkstenen krochten van Leang Tedongnge.
‘Zwijnkunstenaar’
Of we in de nabije toekomst nog oudere tekeningen zullen ontdekken, is volgens Roebroeks lastig te zeggen. Ondenkbaar vindt hij het, net als de Australische onderzoekers, niet. “Het is natuurlijk een minimumdatering. Het kan best zijn dat er nog iets ouders wordt ontdekt ”, aldus de archeoloog.
Een volgende vraag is wie de tekeningen heeft gemaakt . Roebroeks: “Het lijkt me wel aannemelijk dat het de moderne mens was, maar je weet het niet. In Wallacea liepen veel ‘vreemde mensjes’ rond. Denk bijvoorbeeld aan de Floresmens.” De archeoloog heeft er vertrouwen in dat we in de niet al te verre toekomst wel met zekerheid zullen kunnen zeggen wie de ‘wrattenzwijnkunstenaar’ was.
Ondertussen, besluit hij, zou het mooi zijn als we ook de 12.000 kilometer tussen Sulawesi en Europa onder de loep nemen. “Ook daar weten we nog bijzonder weinig van. We zijn nog wel even bezig.”
Bronnen: Science Advances, Griffith University
Beeld: Brumm et al., 2021/Science Advances