Blij verrast is de chemicus die eind jaren dertig bij toeval een onverwoestbaar plastic ontdekt, bestand tegen hitte, water, vet en vuil. Tot blijkt dat dit zo handige teflon zich ophoopt in mens en milieu, en bij productie en gebruik giftige afvalstoffen oplevert.

Het gaat misschien wat ver om te stellen dat zonder de ontdekking van teflon – het sterke plastic dat onder meer je regenjas waterdicht maakt – de atoombom er nooit was gekomen. Maar feit is wel dat de wonderkunststof een rol speelde in het Manhattan Project. Tijdens Amerika’s poging om in het diepste geheim een atoombom te ontwikkelen, moest het splijtbare uranium-235 worden gezuiverd met het nogal agressieve goedje hex, voluit uraniumhexafluoride. En het enige materiaal dat de kleppen en pakkingen in de machines tegen hex kon beschermen, was teflon.

De duistere kant

Teflon werd een paar jaar eerder, op 6 april 1938, ontdekt door de 26-jarige Roy J. Plunkett. Deze chemicus van het Amerikaanse chemiebedrijf DuPont was op zoek naar een nieuwe koelvloeistof. In een cilinder had hij het gas tetrafluoretheen (TFE) gekoeld. Hierna maakte hij het vat open en bleek het gas weg; op de bodem lag een wit poeder. De TFE-moleculen hadden, tot teleurstelling van de jonge onderzoeker, ketens met elkaar gevormd.

Plunkett bekeek het poeder nog eens goed en ontdekte dat dit poly-TFE (PTFE), zoals de ketens samen zouden gaan heten, bestand was tegen hitte, water, vet en vuil, en nog wat meer voordelen had. In zijn logboek schrijft hij: “Het is thermoplastisch (het kunststof wordt bij verhitting zacht, red.), smelt bij een temperatuur die bijna roodgloeiend is en kookt weg. Het brandt zonder residu; de ontledingsproducten etsen glas.” Teleurstelling sloeg dan ook om in opwinding, want zo’n alleskunner bestond nog niet. Maar nu, zo’n tachtig jaar later, kennen we ook de duistere kant van het spul.

Dit is het begin van het artikel over teflon te vinden in KIJK 1/2023. Deze editie ligt in de winkel vanaf 15 december tot en met 18 januari.

Meer informatie:

• Consumentenbond: Zijn teflonpannen gevaarlijk?
• Waar zit wat in: PFAS
• YouTube: TED-Ed: Why doesn’t anything stick to Teflon?
• KIJK: Zeven ontdekkingen die bij toeval zijn gedaan
• KIJK: Nieuw: Waterhatend materiaal

Tekst: Marco van Kerkhoven

Beeld: Shutterstock

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!