De ‘arsenicumbacterie’ waar de NASA vorige week mee kwam, heeft flink wat kritiek losgemaakt onder microbiologen.
Afgelopen donderdag kondigden wetenschappers op een nieuwsconferentie van de NASA aan dat ze een bacterie in het lab zover hadden gekregen het element fosfor in zijn interne chemie te vervangen door arsenicum. Dat was al niet het nieuws waar velen op hoopten; de NASA had een “astrobiologische ontdekking” beloofd “die invloed zou hebben op de zoektocht naar buitenaards leven”, en kwam vervolgens met een aardse bacterie op de proppen. Maar, zoals we hier al meldden: een bacterie met arsenicum in plaats van fosfor in onder meer zijn DNA is zeker bijzonder.
Alleen blijkt lang niet iedereen ervan overtuigd dat wat Felisa Wolfe-Simon en haar collega’s in het wetenschappelijke tijdschrift Science beweren klopt. Sowieso bevat het DNA erg weinig arsenicum; het is dus in elk geval niet zo dat álle fosforatomen die er normaal gesproken in zitten door arsenicumatomen werden vervangen. Daarnaast zou het zelfs kunnen dat de kleine hoeveelheid fosfor die de bacteriën tijdens het experiment nog tot hun beschikking hadden (3 miljoenste mol) groot genoeg was om al hun DNA van te bouwen. In dat geval zou er dus helemaal geen sprake zijn van DNA-met-arsenicum.
In principe is dat mogelijk, zegt hoogleraar microbiologie Gijs Kuenen op Noorderlicht. “Maar,” zo voegt hij daaraan toe, “de hoeveelheid fosfor is wel zo klein dat de bacteriën hoogstwaarschijnlijk voor een deel van hun chemie inderdaad fosfor moeten vervangen door arsenicum.” En dat zou de bacterie nog steeds erg bijzonder maken, vindt Kuenen.
Anderen zijn harder in hun kritiek. Microbioloog Henk Bolhuis noemt het onderzoek bijvoorbeeld “extreem opgeblazen” en “teleurstellend”. Bovendien ziet hij geen link met de zoektocht naar buitenaards leven. Zijn vakgenoot Jef Huisman: “Dit had nooit zo in Science gemogen.” Huub Schellekens, medisch microbioloog en hoogleraar farmaceutische biotechnologie aan de Universiteit Utrecht, doet daar nog een schepje bovenop: “Bij ons in het lab is het onderzoek met hoongelach ontvangen.”
De verantwoordelijke onderzoekers zelf doen er intussen het zwijgen toe. De Volkskrant meldt dat Wolfe-Simon na lang aandringen pas reageerde, en toen niet meer te melden had dan dat “een wetenschappelijk debat niet via de pers wordt uitgevochten”. Co-auteur Ronald Oremland is dezelfde mening toegedaan. En Ariel Anbar, die we in ons oorspronkelijke bericht citeerden, gooit het er voorlopig op dat “elk grensverleggend artikel kritisch wordt ontvangen”…
Een uitvoerigere bespreking van de kritiekpunten – er zijn er meer dan we hierboven aanstipten – op het onderzoek is bijvoorbeeld hier te vinden.
Bronnen: Noorderlicht, de Volkskrant, Trouw
Beeld: Henry Bortman