Het half rode, half bruine vogeltje dankt zijn kleuren aan zijn bijzondere genetica. Rechts is de kardinaal een mannetje, links een vrouwtje.
Als je zelf vogelhuisjes in de tuin hebt hangen, of de vogels geregeld snacks voorschotelt, weet je hoe leuk het is als er een bijzonder exemplaar voorbij komt. Voor een stel in Erie, Pennsylvania was het onlangs raak. De vogelaars kregen bezoek van een wel heel bijzondere rode kardinaal (Cardinalis cardinalis). Aan de rechterkant draagt het beestje de vuurrode veren van een mannetje, maar aan de linkerkant de sobere kleuren van een vrouwtje. Het vogeltje lijkt niet alleen half-man, half-vrouw, maar is dat ook.
Lees ook: Deze vogel bestaat uit drie soorten
Het lichtbruine verenpakket van rode kardinaal vrouwtjes (links) ziet er wat sobertjes uit naast het vuurrode pluimen van de mannetjes (rechts). Komt het vogeltje je bekend voor? Dat kan! De rode vogels spelen de hoofdrol in de populaire game Angry Bird.
Half-half
Het lijkt bijna gefotoshopt te zijn, maar dat is het bijzondere vogeltje zeker niet. Het ‘gesplitste’ uiterlijk van de rode kardinaal is een voorbeeld van een fenomeen dat men bilateraal gynandromorfisme noemt; de ene helft is mannelijk, de andere vrouwelijk. Het vogeltje is een chimeer, een organisme met meerdere sets DNA, twee in dit geval.
Er zijn verschillende manieren waarop deze fladderaar aan een dubbele set DNA gekomen kan zijn. Een optie is dat ‘hij’ uit een bevruchte eicel met twee kernen is voortgekomen, de ene kern met het mannelijke ‘bouwplan’, de andere met het vrouwelijke. In plaats van dat beide kernen tot een apart vogeltje zijn uitgegroeid, werd het dier één exemplaar. Een andere optie is dat twee losse eicellen tegelijkertijd werden bevrucht, maar samengesmolten zijn.
Het bijzondere vogeltje dat het stel in Erie onlangs in hun achtertuin spotte, is zowel een mannetje, als een vrouwtje. © Shirley Caldwell
Ongebruikelijk
“Een fascinerend verschijnsel”, noemt ornitholoog Martijn Hammers (Universiteit Groningen) het. “Het blijft moeilijk voor te stellen dat zoiets daadwerkelijk mogelijk is. Dit soort half-siders, zoals de ingewijden de ‘tweezijdige’ beestjes noemen, zijn zeldzaam, maar niet ongehoord. In 1752 werd voor het eerst een kreeft beschreven met dezelfde eigenschap, en ook bij verschillende krabben, garnalen, mieren, motvlinders en andere vogels heeft men het fenomeen weleens gespot. “Bij mensen en andere zoogdieren komt dit niet voor”, vertelt Hammers.
In 2014 publiceerden onderzoekers een artikel in het vakblad The Wilson Journal of Ornithology waarin eenzelfde rode kardinaal beschreven werd. “Eén in een miljoen”, stelden biologen. Hoewel het fenomeen op het eerste gezicht natuurlijk alleen zichtbaar is als mannetjes en vrouwtjes in zo’n soort qua uiterlijk sterk verschillen.
Bij eenzelfde vogeltje beschreven door Brian Peer en Robert Motz in 2014 is het verschil tussen beide zijden nog groter dan bij het exemplaar uit Erie. © Peer & Motz, 2014/The Wilson Journal of Ornithology
Huisje, boompje, beestje
Dat vogeltje werd nooit met een partner gezien. Gelukkig leidt de rode kardinaal uit Erie een minder eenzaam bestaan. Volgens de Caldwells wordt de kleine vogel altijd vergezeld door een soortgenoot – een mannetje.
Hoewel half-siders meestal onvruchtbaar zijn, zou het in dit geval misschien wel op kroost uit kunnen draaien. Bij vogels hebben de vrouwtjes namelijk maar één functionele eierstok, en laat dat nou net de linker zijn – de vrouwelijke zijde van dit vogeltje. “Het komt zo weinig voor dat we niet goed weten of dit soort vogels zich succesvol kunnen voortplanten”, meent Hammers. “De enige manier om het te achterhalen, is door de vogel te volgen en te kijken.” Het echtpaar is in ieder geval hoopvol, en duimt voor een nestje later dit jaar.
Bronnen: National Geographic, Science Alert
Beeld: Shirley Caldwell/Facebook; Peer & Motz, 2014/The Wilson Journal of Ornithology
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!