Het nieuwe jaar is van start gegaan, maar we blikken met de Illusion of the Year nog even terug op 2021. Dit is de winnaar van de wedstrijd.

We zijn er dol op: optische illusies. Je wordt dan flink voor de gek gehouden, maar daar kun je in principe niks aan doen: je brein interpreteert immers iets compleet anders dan je ogen waarnemen. Daarmee zijn optische illusies niet alleen leuk, maar ook interessant voor wetenschappers: ze pogen er enkele hersenmysteries mee te ontrafelen.

Mede om die reden organiseert de Neural Correlate Society al 17 jaar lang de Best Illusion of the Year. De jaarlijkse wedstrijd levert een keur aan bijzondere illusies op, maar er kan er maar één de winnaar zijn.

Lees ook:

• Dit zijn de beste optische illusies van 2019
• Dit zijn de beste optische illusies van 2020

1) Het spookschaakstuk

De Britse wetenschapper en goochelaar Matt Pritchard mag zich winnaar van 2021 noemen. ‘Zijn’ gezichtsbedrog, The Phantom Queen getiteld, is een voorbeeld van een anamorfe illusie. Dit is een type illusie waarbij de toeschouwer een beeld te zien krijgt dat vervormd lijkt, totdat het vanuit een bepaald perspectief wordt bekeken.

In onderstaand filmpje legt Pritchard uit hoe het kan dat het witte schaakstuk lijkt te zijn verdwenen, maar wel in het spiegelbeeld verschijnt.

2) De veranderende kamer

Op de tweede plaatst eindigde cognitief wetenschapper Michael Cohen, werkzaam aan het MIT en Amherst College. Cohen z’n illusie is erg simpel, maar laat je wel inzien dat je van veel minder van de wereld om je heen bewust bent dan je je realiseert. Zelf noemt de wetenschapper dit effect ‘geleidelijke veranderingsblindheid’.

Veranderingsblindheid is een veel onderzocht fenomeen. Volgens sommige wetenschappers toont het aan dat we alleen met een aantal kernzaken van de visuele wereld bezig zijn. Alles eromheen valt ons daardoor niet op. Dat is geen gekke gedachte gezien de grote hoeveelheid visuele prikkels die we op een dag te verwerken hebben. Dan moeten we ons wel op specifieke zaken concentreren. De onbelangrijke details negeert ons brein simpelweg.

3) Dubbele ringen

De derde plaats ging naar cognitief wetenschapper Brent Strickland en zijn promovendus Dawei Bai. Hun Double Ring Illusion laat zien hoe ons visuele systeem gevoelig is voor de wetten van de natuurkunde.

Kijk maar eens naar het plusje in het midden: in welke richting draaien de twee cirkels? In ieder geval in dezelfde richting. Maar zodra de ringen in elkaar worden geschoven, lijken ze niet meer 360 graden maar 180 graden te draaien. En dan kaatsen ze weer terug.

In werkelijkheid draaien de ringen nog steeds in dezelfde richting, maar je hersenen interpreteren het anders. Dat komt doordat we weten dat twee ringen niet door elkaar heen kunnen bewegen, en daarom stuiteren ze weer terug. Je brein dwingt je als het ware om iets anders te zien.

Bronnen: Illusion of the Year, New Atlas, Donders Wonders

Beeld: Matt Pritchard

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!