Er zijn natuurlijk al heel wat boeken en artikelen verschenen over de klimaatverandering. Maar, zo betoogt de Duitse sociaal psycholoog Harald Welzer: die zijn vrijwel allemaal afkomstig uit de natuurwetenschappelijke hoek.
In de regel levert dat grondige en nuttige teksten op, tenminste, tot de auteurs zich wagen aan het verzinnen van oplossingen voor het klimaatprobleem. Die zijn namelijk naar de smaak van de Duitser veel te lieflijk en te simpel. Geen wonder ook: het overzien van de gevolgen van de klimaatverandering is geen taak voor natuurwetenschappers, stelt hij, maar voor sociale en/of culturele wetenschappers.
Helaas heeft die laatste groep zich tot nu toe nog verbazend weinig met het onderwerp bemoeid, schrijft Welzer. Met De klimaatoorlogen brengt hij daar zelf verandering in. In het boek zet hij uiteen wat hij denkt dat de klimaatverandering gaat doen met de wereld – en dat is bepaald geen hoopgevende kijk op zaken. Een hogere temperatuur leidt tot “bodemdegradatie, overstromingen, gebrek aan drinkwater, stormen enzovoort”, en dat heeft weer oorlogen en genocide tot gevolg, vooral in de derde wereld. Daarnaast zullen grote migraties plaatsvinden, onder andere richting Europa en de VS, die op hun beurt weer nieuw geweld met zich meebrengen. “Er bestaat niet de minste reden om aan te nemen dat de wereld blijft zoals wij haar kennen”, concludeert Welzer onheilspellend.
Kunnen we daar iets tegen doen? Misschien, zegt Welzer in het voorlaatste hoofdstuk. Hij stelt dat we het klimaatprobleem kunnen aanpakken op individueel, nationaal en internationaal niveau. Met de eerste optie is Welzer gauw klaar; het idee dat maatschappelijke veranderingen in het klein beginnen, noemt hij een “altijd al verkeerde, maar uiterst suggestieve veronderstelling”. Ook van internationale afspraken verwacht hij weinig, in elk geval op de korte termijn. Blijven over nationale overheden die maatregelen nemen, onder meer om zichzelf te profileren. Hier ziet de auteur nog wel enig heil in. Maar in het laatste hoofdstuk wordt duidelijk dat Welzer uiteindelijk weinig vertrouwen heeft in de mensheid en de goede afloop.
Nog een kleine waarschuwing: De klimaatoorlogen is geen gemakkelijk boek. Lange zinnen, omslachtige formuleringen, herhalingen en uitwijdingen maken er niet bepaald een page turner van. Maar in de tekst zit wel een intrigerende kijk op zaken verborgen. Zij het dat die gitzwart is, en dat je alleen maar kunt hopen dat de auteur het bij het verkeerde eind heeft.
paperback | 271 pagina’s | Ambo | € 21,95 | ISBN 978 90 263 2184 9
Deze boekbespreking verscheen oorspronkelijk in KIJK 4/2009.