Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Toen wetenschappers een fossiel dat al bijna honderd jaar geleden was opgegraven onder een röntgenapparaat legden, deden ze een bijzondere ontdekking.
De harde delen van een dier maken de grootste kans te worden gefossiliseerd. Dat is ook de reden waarom paleontologen vrijwel altijd fossielen van schedels en botten aantreffen. Des te bijzonderder is het dat wetenschappers onlangs de fossiele resten van een vissenbrein ontdekten. Met een leeftijd van 319 miljoen jaar gaat het hier ook nog eens om de oudste bewaard gebleven hersenen van een gewerveld dier.
Lees ook:
Gefossiliseerd brein
Het record behoort toe aan een 319 miljoen jaar oude vis, Coccocephalus wildi genaamd, een vroege voorouder van de straalvinnige vissen. Deze vormen de grootste groep moderne gewervelde dieren.
Normaliter start het rottingsproces al drie dagen nadat een dier is gestorven. Lichaamseigen enzymen breken celmembranen af, en bacteriën uit maag en darm trekken op strooptocht door het lichaam. Zachte weefsels als spieren en organen verdwijnen daardoor snel. Wat overblijft zijn de botten, die in sommige gevallen kunnen fossiliseren.
Maar als een kadaver niet wordt blootgesteld aan de elementen, bijvoorbeeld doordat het wordt verpakt in barnsteen (fossiele hars) of in sediment, kunnen zachte weefsels uitzonderlijk goed bewaard blijven. Het fossiel van C. wildi was waarschijnlijk snel na zijn dood onder sedimenten begraven waar weinig zuurstof aanwezig was. Hierdoor waren ook de zachte weefsels geconserveerd.
Opvallende klodder
Het fossiel van C. wildi is echter geen nieuwe ontdekking – het werd bijna een eeuw geleden in een kolenmijn opgegraven. Maar in de nieuwe studie, die is gepubliceerd in Nature, maakten onderzoekers voor het eerst een CT-scan van het organisme. Zo konden ze het volledige fossiel onderzoeken zonder het te beschadigen. Al snel viel een klodder in de schedel op die verdacht veel op hersenen leek, aldus het team. De vlek had een symmetrische vorm, holle ruimtes die leken op hersenventrikels, en filamenten die leken op zenuwen.
Onderzoeker Matt Friedman geloofde in eerste instantie z’n ogen niet: “Ik zag al die structuren en zei tegen mezelf: ‘Is dit echt een brein waar ik naar kijk?’ Dus zoomde ik in op dat gebied van de schedel om een tweede CT-scan in een hogere resolutie te maken, en het werd meteen duidelijk dat het dat precies was.”
Andere records
De vorige recordhouder was het gefossiliseerde brein van een vis verwant aan de haai van 300 miljoen jaar geleden. Andere opmerkelijke breinfossielen zijn een 310 miljoen jaar oude degenkrab en een 133 miljoen jaar oude dinosaurus. Overigens kan het vissenbrein qua leeftijd niet tippen aan het oudste bekende fossiel van een hart, dat werd gevonden in een 380 miljoen jaar oud visfossiel.
Beeld: Jeremy Marble/University of Michigan