Werkelijk alles aan het IceCube Neutrino Observatory is extreem: het is een extreem groot experiment (één kubieke kilometer) dat op een extreem verre plek (de Zuidpool) zoekt naar extreem verlegen deeltjes (neutrino’s). Het experiment bevindt zich ín het Zuidpoolijs. Daar zoekt de verzameling van ruim vijfduizend detectors sinds 2010 naar neutrino’s – de buitengewoon lichte deeltjes die vrijwel overal ongehinderd doorheen suizen, ook door onze aardbol. Maar doordat IceCube zo’n enorm gebied beslaat, registreert het lab toch een deel van de langsvliegende neutrino’s. Inmiddels zijn er dan ook meerdere van zulke hoogenergetische deeltjes opgevangen. En die helpen prangende vragen over ons heelal beantwoorden.

In 2009 werd de Belgische Prinses Elisabethbasis, genoemd naar de kroonprinses van het land, officieel in gebruik genomen op Oost-Antarctica. Elke zomer – die op het continent duurt van november tot en met februari – sluiten zestien wetenschappers zich hier op om onder andere klimaatverandering, aardbevingen en aardmagnetisme te bestuderen. Niet alleen het ontwerp van dit lab is opvallend, ook het feit dat dit het enige emissieloze Antarctische onderzoeksstation is. Het draait uitsluitend op zonne- en windenergie. Daarnaast is de Prinses Elisabethbasis zó goed geïsoleerd dat het lab geen interne verwarming nodig heeft. En dat op een locatie waar het kwik al snel daalt tot -40 graden Celsius.

Van slechts één onderzoeksstation kun je hier niet spreken: McMurdo is een complete nederzetting. Daar wordt onderzoek verricht op het gebied van astrofysica, biologie, ecologie, geologie, glaciologie en geomorfologie. De Amerikaanse basis – de grootste van Antarctica – beschikt over een haven, drie vliegvelden, een heliport en een stuk of tachtig gebouwen, waaronder slaapvertrekken, een radiostation, een brandweerkazerne, een elektriciteitscentrale, een waterzuiveringsinstallatie, pakhuizen en heuse clubs. Dat laatste is ook heel belangrijk, want de duizend bewoners in de zomer en de tweehonderd Antarctische burgers in de winter moeten zich natuurlijk wel een beetje kunnen vermaken.

Een dikke rups op pootjes. Daar doet onderzoeksstation Halley VI, in beheer van de British Antarctic Survey (BAS), aan denken. De basis die is gebouwd op een drijvend ijsplateau in de Weddellzee bestaat uit acht modules die met elkaar zijn verbonden en op stevige, hydraulische poten staan. Daarmee kan het station verder omhoog worden gekrikt als er sprake is van zware sneeuwval. Ook beschikt Halley VI over een soort reuzenski’s aan de onderkant van die poten waarmee wetenschappers de basis kunnen verplaatsen. Tijdens het ontwerpen van de faciliteit schakelde de BAS een kleurenpsycholoog in die de woonkamer zodanig moest inrichten dat onderzoekers de meer dan honderd duistere dagen per jaar konden doorstaan. Verder hebben de tijdelijke bewoners een wekker die het daglicht simuleert, zodat het bioritme niet wordt verstoord én is er in de basis gebruikgemaakt van speciaal houtfineer dat de geur van bomen nabootst. Alles voor een fijn verblijf in de duisternis.

Op Oost-Antarctica, tegen de Larsemann Hills aan, staat een gebouw dat maar liefst 2500 vierkante meter groot is. Ondanks die afmetingen kan het Indiase onderzoeksstation Bharati razendsnel worden afgebroken. Dat komt doordat het volledig is opgebouwd uit scheepscontainers – 134 om precies te zien. Die zijn in Duitsland gefabriceerd, en via Antwerpen en later Kaapstad verscheept naar het ijzige continent. Hier werd het station ter plekke gemonteerd, tijdens de korte Antarctische zomer van 2011-2012. Bharati is bestand tegen extreme weersomstandigheden, waaronder windstoten van 321 kilometer per uur. Verder beschikt het station over 24 slaapvertrekken, een keuken, een eetkamer, een bibliotheek, een fitnessruimte, kantoren, een lounge en een operatiekamer. O ja, en een dakterras. Maar om daar nou op vrijdagmiddag te gaan zitten borrelen…