Lange tijd wisten wetenschappers niet hoe de kikkers van Geisalt aan hun eind zijn gekomen. Nu blijkt dat ze hun dood te danken hebben aan een wel heel wreed voorbehoedsmiddel.

Zo’n 47 miljoen jaar geleden vielen honderden kerngezonde kikkers bij bosjes neer in het nu Duitse Geisaltalgebied. Wetenschappers hebben lang niet begrepen waarom. Paleontologen van de Universiteit van Cork schrijven in het vakblad Paper in Paleontology dat ze eindelijk een plausibele verklaring hebben.

Lees ook:

• Hoe verandert organisch materiaal in fossiele brandstof?
• Kikker kan door kleine oren niet goed springen
• Door kinderen ontdekt fossiel blijkt nieuwe soort oerpinguïn

Fossielenschat

Het Geiseltalgebied in Midden-Duitsland was ooit een dichtbevolkt moeras. Dankzij fossielen opgravingen weten we nu dat er in het subtropsische bos gigantische slangen, paardachtigen, landkrokodillen én kikkers leefden. Zo’n 47 miljoen later liggen veel van hun restanten er nog. Dat is zeldzaam, legt Appy Sluijs, paleontoloog aan de Universiteit van Utrecht, uit: “De fossielen in het Geiseltal komen uit sedimenten die zijn afgezet in ondiepe poeltjes en in veen.”

Normaal gesproken vergaan dieren op dit soort plekken. Veengebieden hebben vaak zure bodems waarin botten relatief snel oplossen. Sluijs gaat verder: “De botten in de sedimenten van het Geiseltal zijn die verzuring ontsprongen omdat kleine riviertjes rijk aan kalk door het gebied stroomden.” De kalk haalde de zuurtegraad van de bodem omlaag, waardoor we miljoenen jaren later nog kunnen genieten van prachtige fossielen.

Het duurde een tijd voor wetenschappers mochten werken met deze fossielenschat. Tijdens de bruinkoolwinning van 1933 tot 1993 ontdekten mijners tienduizenden overblijfselen van meer dan honderd soorten. Maar omdat de Geiseltal-collectie in Oost-Duitsland nauwelijks toegankelijk was, verdwenen de ontdekkingen van de radar. Gelukkig heropende het Geisaltmuseum in 2018 zijn deuren voor het publiek én de wetenschappers van het UCC.

Koude kikkers

Het UCC-team mocht eindelijk ontrafelen wat de kikkers koud heeft gemaakt. Dat deed de groep door systematisch alle mogelijke doodsoorzaken weg te strepen – tot de meest waarschijnlijke overbleef. Voor zover het team kon zien, waren de fossiele kikkers niet ziek toen ze stierven. De botten vertonen geen tekenen van roofdieren of aaseters. De paleontologen vonden ook geen bewijs dat de kikkers tijdens overstromingen zijn aangespoeld of zijn gestorven omdat het moeras opdroogde.

De clue zat ‘m in het gedrag van de kikker. De meeste fossiele kikkers uit het Geiseltal behoren tot kikkersoorten die hun leven op het land doorbrengen en alleen terugkeren naar het water om te broeden. De enige logische verklaring is dat ze stierven tijdens het paren: de kikkers hadden seks tot ze erbij neervielen.

Dit fenomeen komt bij moderne kikkers ook veel voor. “Vrouwelijke kikkers lopen een groter risico om te verdrinken omdat ze vaak worden ondergedompeld door een of meer mannetjes. Dit gebeurt vaak bij soorten die paren tijdens het korte explosieve broedseizoen”, zegt Maria McNamara, professor bij het UCC, in een persbericht. Een interessante vondst, vindt het team. Dit betekent dat het paringsgedrag van moderne kikkers minstens 47 miljoen jaar bestaat.

Fossielen in detail

Sluijs benadrukt de bekwaamheid van het onderzoeksteam: “Je ziet direct ook in het onderzoek hoe moeilijk het is om precies te achterhalen wat er met deze kikkers gebeurd is. Ze hebben door in detail de fossielen en de sedimentlagen te bestuderen een aantal van die hypothesen uit kunnen sluiten.”

Anne Schulp, paleontoloog aan de Universiteit van Utrecht en Naturalis, spreekt ook lovend over het artikel: “Wat erg sterk is, is dat ze hier heel nauwkeurig de bewaring van de kikkers op een systematische wijze in kaart hebben gebracht, dat naast allerlei verschillende scenario’s gehouden hebben, en vervolgens echt een harde en beargumenteerde case kunnen maken voor hun scenario. Mooi stuk werk!”

Bronnen: Papers in Paleontology, Business Insider, Technology Networks

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!