De uitbraak van het Wuhan-virus in China domineert de afgelopen weken het nieuws. KIJK beantwoordt hierover vijf vragen.

Kranten staan er vol mee: het uitbreken van een nieuw coronavirus in China. De uitbraak van de ziekteverwekker, ook wel 2019-nCoV of Wuhan-virus genaamd, is eind 2019 in de oostelijke stad Wuhan begonnen. Sindsdien verspreidt het zich door het land en zijn er zelfs enkele gevallen bekend in Europa. In totaal zijn er (op het moment van schrijven) 106 mensen overleden aan het virus en zijn er vierduizend mensen besmet geraakt. Maar hoe raken mensen ermee besmet? En is er al een behandeling voorhanden? Vijf vragen beantwoord.

1) Wat is het Wuhan-virus?

Het nieuwe virus behoort tot de coronavirussen. Deze groep heeft zijn naam te danken aan zijn uiterlijk: onder de microscoop heeft het virus namelijk veel weg van een halo of kroon (corona). Het coronavirus is een bekende veroorzaker van de onschuldige verkoudheid, maar heel soms ontstaat er een gevaarlijke variant.

Zo was er zeventien jaar geleden een uitbraak van het SARS-virus, een variant die acute longontsteking veroorzaakt. Dit leidde tot een epidemie in Azië, waarbij zo’n 8000 mensen besmet raakten en die achthonderd mensen het leven kostte.  

Mensen die ziek worden van het nieuwe Wuhan-virus hebben vergelijkbare symptomen als SARS: vaak hebben ze last van koorts, hoesten en kortademigheid. Vooral voor ouderen en mensen met een verzwakte gezondheid is de ziekteverwekker gevaarlijk.

2) Waar komt het virus vandaan?

Halverwege december 2019 dook het virus voor het eerst op in Wuhan, de hoofdstad van de provincie Hubei, die elf miljoen inwoners telt. Wat de eerste ziektegevallen met elkaar gemeen hadden was een recent bezoek aan de grote vismarkt. Hier wordt, naast vis, ook bewerkt vlees verkocht en flink gehandeld in wilde dieren zoals vleermuizen, gevogelte, vossen, kamelen, dassen en reptielen.

Op de markt zijn werknemers en bezoekers waarschijnlijk in aanraking gekomen met besmette beesten. Het leek erop dat het virus alleen direct van dier op mens kon worden overgedragen, maar nu zijn er ook gevallen bekend van mensen die zelf niet op de markt, of in de buurt van Wuhan, zijn geweest. Het virus kan zich dus ook van mens op mens verspreiden. 

Het is nog onduidelijk welk diersoort het virus op de mens heeft overgebracht. Het is bekend dat vleermuizen vaak besmet zijn met coronavirussen. Onlangs concludeerde een controversieel onderzoek dat slangen wel eens de boosdoener konden zijn. Echter, veel wetenschappers zijn sceptisch hierover. Zo zou het bewijs niet waterdicht zijn en daarnaast zijn coronavirussen nooit eerder in reptielen gevonden. Voor uitsluitsel is dus meer onderzoek nodig.

3) Hoe kan een dierlijk virus besmettelijk zijn voor de mens?

Een virus dat van dier op mens overspringt, wordt een zoögeen virus genoemd. Zo kwam het SARS-virus oorspronkelijk bij vleermuizen waarbij het oversprong naar de witsnorpalmroller (een civetkatachtige), vervolgens naar kamelen en uiteindelijk per toeval ook naar de mens.

Hiervoor past het virus zich steeds opnieuw aan zijn gastheer aan. Dit is mogelijk doordat tijdens het vermenigvuldigen van het virus veel mutaties ontstaan (lees: foutjes in de genetische code). Sommige van deze mutaties zijn voordelig voor het virus, zoals het kunnen binnendringen en verspreiden in een nieuwe soort gastheer.

“Meerdere varianten van coronavirussen hebben zich in het verleden met succes gevestigd in de menselijke populatie,” vertelt Eric Snijder, hoogleraar moleculaire virologie van het Leids Universitair Medisch Centrum aan KIJK. Of het nieuwe virus, zoals SARS, zich ook eerst heeft moeten aanpassen, is op dit moment nog niet duidelijk.

4) De uitbraak van SARS en 2019-nCov begonnen beide in China. Is dit toeval?

“Dit is denk ik niet toevallig,” schrijft Jean-Luc Murk, arts-microbioloog in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, ”maar het betekent niet dat een dergelijk virus niet ook in een ander land zou kunnen ontstaan.” Het verkopen van ‘levend vlees’ in plaats van geslacht vlees en de grote diversiteit aan levende dieren op een klein oppervlak verhoogt de kans dat virussen overspringen naar de mens. In China zijn eerder zeker al vijftig soorten coronavirussen gedetecteerd in vleermuizen, maar deze virussen worden ook in vleermuizen op andere continenten aangetroffen. 

Daarnaast is het verkopen van levend vlees voor de consumptie niet uniek voor China. In andere landen leidt dit ook tot problemen van infectieziekten, zoals het door vleermuis overgedragen Ebolavirus in Afrika.

5) Is er een behandeling?

Op dit moment zijn er geen geregistreerde behandelingen tegen dit nieuwe en andere coronavirussen. Patiënten worden in quarantaine geplaatst en zo nodig beademd. Om de verspreiding van het virus tegen te gaan, moeten de contacten van de patiënten worden opgespoord en preventief in isolatie gebracht.

Verder wordt er volgens Murk nog gekeken naar de ontwikkeling van een vaccin. “Er zijn diverse kandidaat vaccins in ontwikkeling tegen SARS, die vanwege de grote overeenkomsten tussen de virussen al dan niet in aangepaste vorm gebruikt kunnen worden voor dit nieuwe coronavirus.” De ontwikkeling is waarschijnlijk te traag om de huidige uitbraak te bestrijden.

Bronnen: WHO, Sciencenews, CNN, Eric Snijder, Jean-luc Murk

Beeld: The Wistar Institute