De vondst van vier gefossiliseerde kiezen suggereert dat primaten niet maar één, maar twee keer trans-Atlantische tocht van de Oude naar de Nieuwe Wereld maakten.

Zo’n 45 miljoen jaar geleden, tijdens het Eoceen-tijdperk, ontstonden in China de Eosimias, de eerste primaten. Ergens in de pakweg vijf miljoen jaar daarna reisden hun afstammelingen af naar Afrika. Ondanks de tussenliggende Atlantische Oceaan, verschenen er zo’n 36 miljoen jaar geleden primaten uit de Oude Wereld op het Amerikaanse continent. Deze Platyrrhini waren de eerste, en de enige primaten in de Nieuwe wereld, en zouden de voorlopers zijn van alle apen die daarna op het continent zouden ontstaan.

Althans, dat dacht men. Een handvol gefossiliseerde kiezen doet onderzoekers vermoeden dat er nog een tweede groep primaten was die de trans-Atlantische tocht waagde. Hoe ze daar kwamen? Zoals de Platyrrhini: via een landbrug waarvan we het bestaan (nog) niet afweten, of – het spannendere scenario –  varend over het water.

Lees ook:

• Bonobo-moeders helpen hun zoons een partner te vinden
• Eeuwenoude gibbonschedel gevonden in Chinese tombe

Trans-Atlantisch

De theorie van de trans-Atlantische ‘boottocht’ – mogelijk ‘aan boord’ van een soort eilandjes – begon in de jaren 1980 aan kracht te winnen als beste verklaring voor de aanwezigheid van primaten in Amerika. Het eerste bewijs voor de aanwezigheid van Platyrrhine – de breedneusapen – in de Nieuwe Wereld is 36 miljoen jaar geleden. Daarvoor waren er, voor zover we weten geen apen op het continent.

De vondst van vier kiezen, zo schrijven onderzoekers in vakblad Science, vertelt een ander verhaal. Het viertal fossielen, gevonden langs de Yuruá-rivier in de Peruviaanse Amazone, suggereert dat naast de Platyrrhini nog een andere groep primaten de oversteek maakten. De tanden lijken namelijk meer op die van de uitgestorven Parapithecidae.

Oerprimaat

De onderzoekers concludeerden dat de tanden afkomstig moesten zijn van een nieuwe soort. Ze doopten hem Ucayalipithecus perdita en bepaalden dat hij ergens tussen 35 en 32 miljoen jaar geleden geleefd moet hebben.

De Parapithecidae leefde tussen 56 en 23 miljoen jaar geleden in Noord-Afrika. Ook zij zouden volgens de onderzoekers de dus oversteek over de Atlantische Oceaan – die toen smaller, maar turbulent was – gemaakt hebben. Hoewel niet iedereen overtuigd is van de varende (drijvende) primaten, versterkt de nieuwe vondst die theorie volgens de onderzoekers wel. Zo loopt de aanwezigheid van U. perdita gelijk met een lager zeeniveau door het bevriezen van Antarctica. Een lagere zeespiegel zou de oversteek gemakkelijker gemaakt kunnen hebben.

Bronnen: Science, EurekAlert!

Beeld: Seiffert et al., 2020/Science