Voormalig Russische spion Aleksandr Litvinenko werd vergiftigd met de stof polonium-210. Wat doet polonium-210 met je lichaam en waarom was de stof het ideale wapen?

De moord op Aleksandr Litvinenko die al in 2006 plaatsvond in Londen, trok gisteren weer flink de aandacht. Uit onderzoeksresultaten zou namelijk blijken dat de Russische president Vladimir Poetin toestemming heeft gegeven voor de vergiftiging. De radioactieve stof polonium-210 zou het ‘moordwapen’ zijn geweest. Vijf vragen beantwoord over polonium-210.

1. Door wie is de stof ontdekt?

De ontdekker van polonium is niemand minder dan Marie Curie. Tijdens haar onderzoek in 1898 naar het mineraal pekblende – ook wel uraniniet genoemd – kwam ze tot de ontdekking dat het radioactiever was dan het uranium waarvan het was gemaakt. Er moest dus nog zeker één radioactievere stof aanwezig zijn in pekblende, zo beredeneerde Curie. Na tonnen pekblende te hebben doorzocht, stuitte ze op polonium en radium.

Er bestaan ongeveer 30 isotopen (atomen van hetzelfde element, maar met een verschillende massa) van polonium. Polonium-210 is daar een van, toevallig de isotoop die door Curie is ontdekt.

2. Hoe verkrijg je polonium-210?

Tegenwoordig worden er (kleine) hoeveelheden van polonium kunstmatig gemaakt. Door de isotoop bismut-209 in een reactor te beschieten met neutronen, komt bismut-210 tot stand. Bismut-210 kan redelijk snel vervallen in polonium-210.

3. Waarom is het zo schadelijk?

In je eigen lichaam zijn ook van nature kleine hoeveelheden van de stof te vinden, maar een hoge dosis is dodelijk. Dit komt doordat polonium alfadeeltjes – bestaande uit twee neutronen en twee protonen – uitstoten. De alfadeeltjes van polonium-210 kunnen celstructuren verstoren, DNA-schade toebrengen en celdood veroorzaken. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat organen (en je haren) uitvallen en je komt te overlijden na een tijd lang heel ziek te zijn geweest.

4. Zijn er industriële toepassingen van polonium-210?

Je zou verwachten dat de radioactieve stof door zijn schadelijke effecten nauwelijks wordt gebruikt in de industrie, maar er zijn toepassingen. Zo is polonium-210 verwerkt in borstels die stof moeten verwijderen van cameralenzen. Zolang je deze borstels niet opeet, is het gebruik ervan niet schadelijk voor je. De alfadeeltjes die vrijkomen door de polonium worden namelijk geabsorbeerd door de lucht, voordat ze je huid bereiken.

5. Waarom zouden de Russen dit gif hebben gebruikt?

Als je iemand probeert te vergiftigen, is het natuurlijk niet handig als je vooraf wordt gepakt met het gif. Polonium-210 is echter gemakkelijk mee te smokkelen, omdat de stralingsdetectors op luchthavens vrijwel alleen gamma-straling op kunnen sporen en geen alfastraling. Aangezien de vermeende Russische moordenaars naar Londen moesten afreizen om Litvinenko te doden, was dit het ideale wapen om de douanepoortjes door te komen.

Verder lijken de symptomen die optreden in de eerste paar dagen na het innemen van de stof op voedselvergiftiging. Litvinenko zou pas na lange tijd doorhebben wat er met hem aan de hand is. Genoeg tijd voor de moordenaars om zich uit de voeten te maken.

Bronnen: The Conversation, Health Physics Society (PDF)