Kans ons heelal zich voortplanten? En zo ja, zijn intelligente levensvormen zoals de mens dan uiteindelijk het middel waarmee het dat doet? 

Bij de kreet ‘natuurlijke selectie’ denk je waarschijnlijk aan de evolutietheorie en Charles Darwin, oftewel: aan biologie. Maar misschien is het begrip ook wel toepasbaar binnen een heel ander vakgebied, suggereren sommige wetenschappers. Want zou het niet zo kunnen zijn dat heelallen te maken hebben met hetzelfde principe? En zo ja, wat neemt dan de plek in van de voortplanting die centraal staat bij natuurlijke selectie? Zwarte gaten? Of wijzelf?

Het hele idee van kosmische natuurlijke selectie komt voort uit een prangende vraag: waarom heeft ons heelal de eigenschappen die het heeft? Waarom wegen bijvoorbeeld deeltjes wat ze wegen en waarom is de zwaartekracht zo sterk als ie is? Puur toeval? Of is er een achterliggend principe dat al die waardes kan verklaren?

Heelal met nageslacht

Begin jaren negentig dacht de Amerikaanse natuurkundige Lee Smolin dat natuurlijke selectie weleens dat principe zou kunnen zijn – en wel in combinatie met zwarte gaten. Stel nu, zei hij, dat een zwart gat in een bestaand universum feitelijk de oerknal is van een nieuw universum, dat ongeveer dezelfde eigenschappen heeft als het heelal waarin het is ontstaan. Dan zou een heelal met veel zwarte gaten dus meer ‘nageslacht’ produceren dan een heelal met weinig zwarte gaten.

Gevolg: heelallen met eigenschappen die het ontstaan van zwarte gaten waarschijnlijk maken, krijgen de overhand. Net zoals in de natuur dieren die de juiste eigenschappen hebben om veel nakomelingen te krijgen op een gegeven moment de norm worden.

Nu moet je bovenstaande met een flinke korrel zout nemen. Smolin staat sowieso bekend als een wetenschapper die er niet voor terugschrikt om proefballonnetjes op te laten. En zelfs hij omschreef het idee van kosmische natuurlijke selectie aanvankelijk als ‘extreem speculatief’ (al weerhield dat hem er niet van om er vijf jaar later een heel boek aan te wijden).

Onwaarschijnlijk leven

Toch: een intrigerend idee is het zeker. Dat vond ook Michael E. Price, directeur van het Centre for Culture and Evolution in Londen. Die haalde de kosmische natuurlijke selectie onlangs uit de mottenballen, maar dan wel met een twist: volgens hem stuurt deze vorm van selectie aan op leven in plaats van op zwarte gaten.

Price baseert zich daarbij op het begrip entropie. Dat houdt heel simpel geformuleerd in dat het heelal de neiging heeft steeds minder ordelijk, steeds chaotischer te worden. Levende wezens vormen daar echter een uitzondering op. Dankzij natuurlijke selectie krijgen die juist steeds meer structuur en complexiteit, in de vorm van aanpassingen aan hun omgeving die hen in staat stellen om zich voort te planten.

De ontwikkeling van leven is zelfs, in de woorden van Price, ‘het meest onwaarschijnlijke wat er is in het universum’. En dat wijst er volgens hem op dat het hele proces niet alleen het gevolg is van biologische, maar ook van kosmische natuurlijke selectie. Oftewel: waarschijnlijk is niet het aantal zwarte gaten, maar leven de manier voor een heelal om nazaten te krijgen.

Geruststelling

Overtuigd? Waarschijnlijk niet. Price’ redenering is een wat ongemakkelijke mix van biologie, natuurkunde en een idee dat op zich al te boek stond als extreem speculatief. Voeg daarbij dat hij geen natuur- of sterrenkundige achtergrond heeft (hij is van opleiding psycholoog) en het ligt in de lijn der verwachtingen dat zijn idee weinig handen op elkaar zal krijgen. Vooralsnog is het dan ook vooral straal genegeerd.

Wel heeft het verhaal van Price, áls het klopt, een interessante implicatie. Als natuurlijke selectie leidt tot heelallen met leven, moet dat leven er op de een of andere manier voor kunnen zorgen dat heelallen zich kunnen voortplanten. Hoe? Door zo intelligent te worden, dat het op een gegeven moment zelf nieuwe heelallen kan creëren. Zo zou het leven van de verre toekomst dus de rol op zich nemen die Smolin toekende aan zwarte gaten.

Dat wijst er vervolgens weer op dat we nog een flinke toekomst voor de boeg hebben. “Als kosmologische natuurlijke selectie het leven heeft ‘ontworpen’ om ervoor te zorgen dat het heelal zich kan voortplanten, dan lijkt het aannemelijk dat leven daar ook in zal slagen”, schrijft Price, “net zoals je zou verwachten dat een oog dat is ontstaan door biologische natuurlijke selectie daadwerkelijk kan zien.”
Een geruststellend idee, nu Kim Jong-un en Donald Trump elkaar elk moment in de haren kunnen vliegen. Echt uit de hand lopen zal het wel niet, want het heelal heeft ons nog nodig om kindjes te maken.

Beeld: 123rf

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!