Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De eerste gegevens die ESA’s ruimtesonde heeft verzameld, acht maanden na zijn lancering, zijn onlangs gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics.
Al enige tijd zijn ruimtevaartorganisaties op zoek naar nieuwe planeten die rond een andere ster dan onze zon cirkelen. Daarvoor heeft de NASA bijvoorbeeld exoplanetenjagers Kepler (inmiddels met pensioen) en zijn opvolger TESS ontwikkeld. Dankzij de inspanningen van onder meer deze twee ruimtetelescopen weten van het bestaan af van meer dan vierduizend exoplaneten.
Maar daar houdt het ook op: we weten dat ze bestaan en meer niet. Ruimtesonde CHEOPS, die dankzij de ESA tot stand is gekomen, gaat hier verandering in brengen. De taak van het ruimtescheepje is om verre exoplaneten te doorgronden. En nu zijn de eerste wetenschappelijke resultaten van deze recent begonnen missie bekendgemaakt.
Lees ook:
WASP-189b
CHEOPS heeft WASP-189b onderzocht. Deze exoplaneet draait om een van de heetste sterren, HD 133112 geheten, waarvan bekend is dat hij een planetensysteem heeft. Dit WASP-189-systeem is 322 lichtjaar van de aarde verwijderd en bevindt zich in het sterrenbeeld Libra (Weegschaal).
WASP-189b valt in de categorie ultra-hete Jupiter, een redelijk nieuwe klasse exoplaneten. Hete Jupiters hebben een massa vergelijkbaar met of zwaarder dan Jupiter en draaien op zeer kleine afstand om hun moederster. Zo heeft 189b in slechts drie dagen een rondje om zijn ster gemaakt.
Hierdoor is de temperatuur die op de exoplaneet heerst absurd hoog. Aan de dagkant van WASP-189b stijgt het kwik al snel naar de 3200 graden Celsius. Dat is heet genoeg om ijzer te doen verdampen. Astronoom Monika Lendl, van de Universiteit van Genève, noemt de onderzochte exoplaneet dan ook een van de extreemste tot nu toe.
Dat het aan slechts één zijde van de exoplaneet zo heet wordt, komt doordat altijd dezelfde kant van WASP-189b naar zijn moederster is gericht – net als bij de maan het geval is. Dat fenomeen heet synchrone rotatie.
Occultatie
De onderzoekers hebben de exoplaneet zelf niet direct kunnen zien. Daarvoor staat hij te ver weg van de aarde en te dicht bij zijn moederster. Maar dankzij de transitiemethode – een planeet die voor zijn ster schuift (een transitie), veroorzaakt om de zoveel tijd een dipje in helderheid – konden ze WASP-189b alsnog waarnemen.
En dat is niet de enige manier waarop de sterrenkundigen de exoplaneet kunnen ‘zien’. Lendl: “Doordat WASP-189b zo dicht bij zijn ster staat, is zijn dagzijde zó helder dat we zelfs het ‘ontbrekende’ licht kunnen meten als de planeet achter zijn ster langs beweegt.” Dit verschijnsel wordt occultatie (bedekking) genoemd.
De eerste CHEOPS-gegevens verklapten tot slot ook dat ster HD 133112 niet bol- maar ellipsvormig is. Het hemellichaam draait kennelijk zo snel rond dat hij is afgeplat aan de polen en breder is bij de evenaar. Verder is de ster aanzienlijk groter en meer dan tweeduizend graden warmer dan onze zon. Omdat HD 133112 zo heet is, lijkt hij blauw en niet geelwit zoals de zon.
Kortom, de eerste wetenschappelijke resultaten van CHEOPS zijn niet de minste. Sterrenkundige Willy Benz: “We verwachten nog meer spectaculaire bevindingen over exoplaneten. De volgende papers zijn al in voorbereiding.”
Bronnen: Astronomy & Astrophysics, University of Bern via EurekAlert!
Beeld: ESA / ATG medialab