Met een beetje mazzel kan onder meer de James Webb-ruimtetelescoop in de toekomst de dichtbij staande exoplaneten onder de loep nemen.
Op pakweg 11 lichtjaar van onze zon staat Gliese 887, een rode dwergster ongeveer half zo zwaar als onze ster. Dat klinkt als ver – en dat is het natuurlijk ook wel – maar op astronomische schaal valt het mee. Sterker nog, Gliese is een van de meest nabije buursterren. En dat maakt de ontdekking van twee om de rode dwerg draaiende superaardes een heel interessante. Hoe dichterbij een exoplaneet, hoe makkelijker we ze immers kunnen bestuderen.
Lees ook:
‘Wiebel’
In vakblad Science beschrijven de astronomen, afkomstig van de Universiteit van Göttingen, hoe ze het paar exoplaneten met behulp van de HARPS-spectrograaf van het ESO in Chili spotten. Gedurende drie maanden nam het team Gliese 887 elke nacht onder de loep. Ze gebruikten de zogenaamde Doppler-techniek waarbij de ‘wiebel’ van een ster gemeten wordt die ontstaat door de trekkracht van de planeten die eromheen draaien.
Op basis van deze data, gecombineerd met eerdere gegevens van de ster die gedurende een periode van bijna 20 jaar verzameld werden, concludeerde het team dat er minstens twee planeten in een strakke baan rond de rode dwerg moeten draaien.
Superaarde
De exoplaneten, Gliese 887b and Gliese 887c, zijn zogenaamde superaardes. Dat zijn massieve planeten, zwaarder dan aarde, maar aanzienlijk lichter dan ijsreuzen zoals Uranus en Neptunus. Het ‘wiebelpatroon’ van GJ 887 suggereert dat superaarde Gliese 887b een razendsnelle omlooptijd van 9,3 aardse dagen heeft. Buurplaneet c draait in 21,8 aardse dagen rond de rode dwergster. Ter vergelijking; onze ‘snelste planeet’ is Mercurius. Die heeft 88 dagen nodig om een rondje om onze zon te voltooien.
Sterrenkundige Ignas Snellen (Universiteit Leiden), niet betrokken bij het onderzoek, is erg enthousiast. “Dit is prachtig speurwerk. Er zijn al enkele duizenden exoplaneten gevonden, maar het is belangrijk om nu de planeten te vinden rond sterren die zo dicht mogelijk bij onze zon staan. Alleen die planeten kunnen we uiteindelijk echt in detail op hun atmosferen gaan onderzoeken. Dit systeem met twee planeten zal daar in de toekomst uitermate geschikt voor zijn.”
Leefbare zone?
GJ 887 is niet alleen half zo groot als onze zon, hij is ook een stuk minder helder. Dat maakt dat de leefbare zone – het gebied om een ster waarin leven mogelijk is – zich ook dichterbij de ster bevindt. Daarbij lijkt de rode dwerg aanzienlijk minder actief te zijn. Als Gliese 887 de activiteit van onze zon had, zou zijn zonnewind de atmosfeer van de superaardes in mum van tijd wegslijten.
De kans dat Gliese 887b en c een atmosfeer hebben, is volgens de onderzoekers dus aanwezig. Of dat werkelijk het geval is, is nog verre van duidelijk. Dat moet de spiksplinternieuwe James Webb-ruimtetelescoop, die in 2021 wordt gelanceerd , gaan onderzoeken.
De onderzoekers vermoeden dat het paar wellicht te heet is om vloeibaar water te huizen. Vanuit dat oogpunt is de mogelijk derde superaarde, met een omlooptijd van ongeveer 50 dagen, nóg interessanter. Met de grotere afstand tot de rode dwergster zou die planeet – als hij er werkelijk is! – een aardig stukje koeler zijn dan zijn buurplaneten.
Bronnen: Science, Science Perspectives, EurekAlert!1, 2
Beeld: Mark Garlick/Universität Göttingen; Melvyn B. Davies/Science Perspectives