Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Venus mag dan een hels oord zijn, nieuw bewijs suggereert dat de planeet meer overeenkomsten vertoont met de aarde dan we dachten.
Vaak wordt het ook wel het tweelingzusje van de aarde genoemd. En dat terwijl Venus met een oppervlaktetemperatuur van 462 graden Celsius, een atmosfeer die vrijwel volledig bestaat uit koolstofdioxide, en een luchtdruk die 92 keer hoger is dan die op de aarde allesbehalve leefbaar is. Maar nieuw onderzoek, gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences, wijst uit dat de helse planeet toch meer gemeen heeft met ons blauwe bolletje dan we denken.
Lees ook:
Plaattektoniek
Dat is op zich niet zo vreemd. Zowel Venus als de aarde zijn 4,6 miljard jaar geleden geboren uit dezelfde wolk van gas en stof, hebben ongeveer hetzelfde formaat en ook hun oppervlak vertoont overeenkomsten. Op beide planeten vind je bergen, laag- en hoogvlakten, vulkanen en inslagkraters. Bovendien behoort Venus ook tot de aardse planeten, wat betekent dat het oppervlak en een groot deel van het binnenste is opgebouwd uit vaste stoffen.
Een internationaal team van wetenschappers voegt daar nu nog een gelijkenis aan toe. Het ontdekte dat de korst van Venus niet statisch, maar ook aan verandering onderhevig is.
Voor zover wij weten is de aarde uniek in ons zonnestelsel, omdat het de enige planeet is waar plaattektoniek plaatsvindt, waarbij interne warmte gesteenten en mineralen in beweging brengt. Uit de oppervlaktestructuur blijkt dat Venus dit mechanisme niet heeft, waardoor de planeet zijn interne hitte niet makkelijk kwijt kan. Althans, dat was lang de gedachte, maar de nieuwe studie trekt die theorie in twijfel.
IJsscherven
Dat de korst van Venus beweeglijk is, concludeerden planeetonderzoekers nadat ze oude radarbeelden – die NASA’s ruimtevaartuig Magellan in de jaren 90 had verzameld – bestudeerden. Het team kreeg al vrij snel in de gaten dat de korst van de hete planeet op sommige plekken afweek van de omgeving.
Verdere bestudering wees uit dat die stukken korst in het verleden ten opzichte van elkaar zijn verschoven, op dezelfde manier als gebroken ijs verschuift over een bevroren meer. “De observaties vertellen ons dat interne bewegingen de oppervlaktevervorming op Venus aandrijven, op een soortgelijke manier als op Aarde,” zegt hoofdonderzoeker Paul Byrne.
Druk van de ketel
Toch kan er nu niet worden gesteld dat Venus ook plaattektoniek heeft, zegt planeetonderzoeker Daphne Stam van de TU Delft. “Maar inderdaad beweegt er meer in de korst dan eerst werd aangenomen. Venus heeft nog steeds een warmteprobleem onder de korst, maar misschien minder dan we eerst dachten. Overigens zijn er ook steeds meer aanwijzingen dat er actieve vulkanen zijn op Venus, dat zou ook de druk iets van de ketel halen.”
“Ik vind dit een mooi voorbeeld van de interactie tussen atmosfeer, oppervlak en het inwendige”
Wim van Westrenen
Wim van Westrenen, hoogleraar Planetaire Evolutie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, is enthousiast over het onderzoek. “Het laat wat mij betreft vooral zien dat het dynamische gedrag van het inwendige van Venus tussen dat van de Aarde en andere steenachtige lichamen in het zonnestelsel in lijkt te liggen. Op Aarde heb je vooral vervorming aan het oppervlak door bewegende platen, subductie, en opwellingen. Die bewegende platen vinden we op de Maan, Mars, Mercurius en Venus niet.”
“Op Venus zijn nu echter wel duidelijke aanwijzingen voor redelijk recente bewegingen van blokjes korst ten opzichte van elkaar”, vervolgt Van Westrenen. “Dat heeft alles te maken met het gemak waarmee je stenen in de korst van Venus kunt vervormen, en dat hangt onder andere weer samen met de bijzonder hoge oppervlaktetemperatuur van Venus. En die heeft weer alles te maken met de hele dikke, CO2 rijke atmosfeer van Venus met zijn sterke broeikaseffect. Ik vind dit dus een mooi voorbeeld van de interactie tussen atmosfeer, oppervlak en het inwendige.”
Venusmissies
Van Westrenen merkt wel op dat het onderzoek is gebaseerd op oude radarbeelden van Magellan. “Je zou je kunnen afvragen waarom niemand hier op deze manier eerder naar heeft gekeken. Het is wel een uitzonderlijk goede timing, zowel de NASA als de ESA hebben net drie nieuwe missies naar Venus aangekondigd.” De NASA lanceert in 2030 twee missies: VERITAS en DAVINCI+, en de ESA kondigde onlangs haar EnVision-missie aan.
“De onlangs geselecteerde Venusmissies zullen nieuwe radarmetingen gaan doen van het Venusoppervlak,” zegt Stam. “Dat zullen ze doen met een hogere ruimtelijke resolutie, zodat vervormingen en rafelrandjes beter in kaart gebracht kunnen worden, en we meer te weten gaan komen over hoe het Venusoppervlak nu eigenlijk werkt.”
Bronnen: PNAS, New Atlas, ScienceAlert, NRC
Beeld: NC State University/NASA/JPL