Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Het astronomische object bevindt zich op meer dan 13 miljard lichtjaar afstand en ontstond vrij vroeg na de oerknal.
In KIJK hebben we quasars ooit ‘heldere sterrenkundige bronnen die duiden op zich volvretende zwarte gaten’ genoemd. Met andere woorden: quasars zijn extreem heldere kernen van een ver sterrenstelsel met in de kern een superzwaar zwart gat. Astronomen hebben nu een quasar gevonden die zich op 13,03 miljard lichtjaar van de aarde bevindt – de verste ooit.
Lees ook:
Veelvraat
Het object, met de weinig tot de verbeelding sprekende naam J0313-1806, is zo’n 670 miljoen jaar na de oerknal ontstaan. Voor astronomische begrippen is dat vrij snel na de Big Bang; het heelal had toen nog maar 5 procent van zijn huidige leeftijd.
Het superzware zwarte gat in het hart van de quasar is omgeven door een gasschijf. Als het zwarte gat zich volpropt met dit gas, komt er energie vrij in de vorm van elektromagnetische straling. De astronomen schatten dat de veelvraat jaarlijks 25 zonnen aan materie verorbert.
Maar bij J0313-1806 hebben de astronomen nog iets anders ontdekt: niet al het gas verdwijnt in het massieve zwarte gat. Er weet ook heet gas te ontsnappen. De quasar is daarmee de eerste in zijn soort die tekenen van ‘ontglippend’ gas vertoont.
Koud waterstofgas
Het zwarte gat in het hart van J0313-1806 meet maar liefst 1,6 miljard zonsmassa’s. Dat roept een vraag op die astronomen al langere tijd bezighoudt: hoe konden zo kort na de oerknal zulke massieve zwarte gaten ontstaan? Aanvankelijk werd namelijk gedacht dat deze giganten het gevolg zijn van samenballende kleinere zwarte gaten. Maar dit proces kan zich niet in slechts 670 miljoen jaar hebben voltrokken.
Volgens de onderzoekers is het zwarte gat van deze quasar gevormd toen grote hoeveelheden koud waterstofgas samentrokken tot een zwart gat van tienduizend zonsmassa’s. Vervolgens heeft het zoveel gas en sterren opgegeten dat het snel uitgroeide tot de reus die het nu is.
Maar meer onderzoek is nodig om dit daadwerkelijk te bewijzen. Hoogleraar zwarte gaten-formatie Marta Volonteri, werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam en niet betrokken bij deze studie, geeft aan dat de onderzoekers niet alle andere scenario’s hebben uitgesloten over het ontstaan van massieve zwarte gaten in korte tijd.
Groeien
Verder zegt Volonteri dat het niet gaat om een vernieuwende quasar of zwart gat, maar vindt de studie vooral interessant omdat het gas zo snel ontsnapt aan de omgeving van het zwarte gat. “Door dit ontglippende gas, zal het zwarte gat misschien uiteindelijk minder snel gaan groeien, aangezien het zo minder voeding krijgt.”
Bronnen: ArXiv.org, phys.org, allesoversterrenkunde.nl
Beeld: NOIRLab/NSF/AURA/J. da Silva