Als suiker niet meer mag, zijn er altijd nog zoetstoffen. Maar inmiddels adviseren onderzoekers om ook die niet in te grote hoeveelheden te eten of drinken. Toch hebben voedingsautoriteiten ze eerder als veilig alternatief bestempeld. Wat is er aan de hand?

Er zit een plezierknop op de menselijke tong. Die laat zich al miljoenen jaren verleiden door alles wat zoet smaakt, bijvoorbeeld rijp fruit en honing. Puur natuur. Maar het kan altijd zoeter, ontdekten de snoepkonten onder de mensheid later: geraffineerde suiker rolt ook heerlijk over de smaakpapillen. En voor smulpapen die van geen ophouden weten, vonden chemici de ultieme tongstreler uit: kunstmatige zoetstoffen, maar liefst vijfhonderd keer zoeter dan suiker. Eindelijk het plezier van suiker zonder de kosten, zoals calorieën en de kiloprijs.

Zoetstoffen zitten nu in van alles en nog wat, van augurken en cola light tot snoep. Veel gezondheidsinstanties adviseerden ze als suikervervanger, dus de kust leek de afgelopen jaren veilig. Daar komt nu echter verandering in. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) velde afgelopen jaar voor het eerst een opmerkelijk oordeel over zoetstoffen: wees er terughoudend mee. De calorieloze smaakmakers voorkomen niet zonder meer dat mensen suikerziekte of overgewicht krijgen. We hebben ‘dringend nieuwe antwoorden nodig over zoetstoffen’, kopte de Britse editie van New Scientist dan ook.

Beetje naïef

Dus hoe zit het nou met die zoetstoffen? De discussie komt telkens terug op één idee: kunstmatige zoetstoffen zouden gewoon door ons lichaam passeren zonder enige invloed, en dus ‘inert’ en veilig zijn. Fabrikanten zeggen dat althans geregeld. Wetenschappers worden daar de laatste tijd steeds kritischer op.

Zo zei een onderzoeksgroep van het Israëlische Weizmann-instituut dat zoetstoffen die zogenaamd inert zijn toch de stofwisseling van mensen beïnvloeden. “Het is natuurlijk altijd al een beetje naïef geweest om te denken dat zoetstoffen niets doen”, zegt ook voedingswetenschapper Renger Witkamp van Wageningen University & Research. “Alleen al het feit dat ze zoet smaken, betekent dat ze kunnen koppelen aan lichaamscellen en signalen doorgeven aan je hersenen. Ze doen dus altijd wel iets.”

Vooropgesteld: er zijn maar bar weinig aanwijzingen dat zoetstoffen giftig zijn, laat staan dat ze ronduit gevaarlijk zijn. Toch hebben wetenschappers decennialang zoetstoffen stevig in de gaten houden en geturfd of mensen dan vaker kanker opliepen.

Dit was het begin van het artikel over zoetstoffen dat te lezen is in KIJK 8/2023. Deze editie ligt vanaf donderdag 20 juli in de winkel.

Meer informatie:

• WHO: WHO advises not to use non-sugar sweeteners for weight control in newly released guideline
• The Conversation: WHO’s recommendation against the use of artificial sweeteners for weight loss leaves many questions unanswered
• Politico: WHO: Artificial sweeteners linked to diabetes, death
• KIJK: Aspartaam komt op mogelijk kankerverwekkend-lijst; wat betekent dit?

Tekst: Ronald Veldhuizen

Beeld: Foodandstyle/Getty Images